ជំងឺរលាកពោះវៀនធំ(Colitis)
១- អ្វីជាជំងឺរលាកពោះវៀនធំ?
ពោះវៀនធំ ជាពោះវៀនដែលដំណើរការបញ្ចេញការសំណល់អាហារ ទឹក និងសារធាតុផ្សេងៗទៀត ចេញមកក្រៅរាងកាយ ក្នុងទម្រង់ជាលាមកតាមរន្ធគូទ។ ពោះវៀនធំ ស្ថិតនៅក្នុងស្រោមពោះ (Peritoneum) ដែលជាថង់របស់ពោះវៀន ហើយស្ថិតក្នុងប្រហោងពោះ។ ជំងឺរលាកពោះវៀនធំ សំដៅលើអាការហើមរលាកពោះវៀនធំនេះឯង។២- ជំងឺរលាកពោះវៀនធំកើតឡើងញឹកញាប់ដែរទេ?
ជំងឺរលាកពោះវៀនធំ ឧស្សាហ៍កើតមានណាស់ អាចកើតលើមនុស្សគ្រប់វ័យ។ ហេតុនេះ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាជំងឺរលាកពោះវៀនធំមានអ្វីខ្លះ?
រោគសញ្ញាទូទៅរបស់ជំងឺរលាកពោះវៀនធំ រួមមាន៖– ឈឺចុកពោះ និងហើមពោះកើតឡើងញឹកញាប់ ឬម្ដងមាន ម្ដងបាត់
– លាមកមានឈាម
– ឈឺបត់ជើងធំខ្លាំង និងញឹកញាប់ (Tenesmus)
– បាត់បង់ជាតិទឹក
– រាក
– គ្រុនក្ដៅ។
អាចនៅមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀតមិនបានរៀបរាប់ខាងលើ ដូចនេះបើមានការព្រួយបារម្ភពីរោគសញ្ញា សូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- ពេលណាត្រូវទៅជួបពេទ្យ?
បើយើង ឬសមាជិកគ្រួសារ មានរោគសញ្ញាដូចរៀបរាប់ខាងលើ ឬមានសំណួរអ្វីមួយ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យភ្លាម។ រាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗមានសកម្មភាពខុសៗគ្នា ដូចនេះ ល្អបំផុតត្រូវពិគ្រោះជាមួយពេទ្យ ដើម្បីទទួលបានដំណោះស្រាយល្អបំផុតសម្រាប់អ្នក។មូលហេតុបង្ក
៥- ជំងឺរលាកពោះវៀនធំបង្កឡើងដោយមូលហេតុអ្វីខ្លះ?
ភាគច្រើន មូលហេតុជាក់លាក់នាំឲ្យរលាកពោះវៀនធំ គឺមិនដឹងច្បាស់នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែមូលហេតុអាចនាំឲ្យរលាកពោះវៀនធំ អាចមានដូចជា៖– ការបង្ករោគដោយពពួកវីរុស ឬប៉ារ៉ាស៊ីត
– ពុលអាហារដោយសារតែបាក់តេរី
– ជំងឺ Crohn (Crohn’s disease)
– ខ្វះចរន្តឈាមឆ្លងកាត់ (Ischemic colitis)
– ពោះវៀនធំ ឆ្លងកាត់ជាតិវិទ្យុសកម្ម (Radiation stricture)
– ជំងឺ Necrotizing enterocolitis ចំពោះទារកទើបនឹងកើត
– ជំងឺ Pseudomembranous colitis បង្កដោយបាក់តេរីឈ្មោះ Clostridia difficile។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
- មហារីកពោះវៀនតូច (Small intestine cancer)
- ជំងឺដង្កូវព្រូនក្នុងពោះវៀន (Strongyloidiasis)
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មានទាំងនេះ មិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។៦- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
គ្រូពេទ្យនឹងធ្វើការពិនិត្យរាងកាយ ហើយគាត់នឹងសួរសំណួរពីរោគសញ្ញាដូចជា៖– យើងមានរោគសញ្ញាទាំងនេះយូរប៉ុណ្ណាហើយ?
– ឈឺចាប់ខ្លាំងកម្រិតណា?
– អាការៈឈឺចាប់ញឹកញាប់ប៉ុណ្ណា ហើយតើវាឈឺយូរប៉ុណ្ណាដែរ?
– រាកញឹកញាប់ទេ?
– ធ្លាប់ធ្វើដំណើរទៅកន្លែងផ្សេងឬទេ?
– ថ្មីៗនេះមានលេបថ្នាំផ្សះដែរទេ?
គ្រូពេទ្យ អាចនឹងធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យថា មានជំងឺរលាកពោះវៀនធំ ដោយដាក់បំពង់ងាយបត់បែន ចូលក្នុងរន្ធគូទ (Flexible sigmoidoscopy ឬ Colonoscopy) ហើយរកមើលទីតាំងផ្សេងៗក្នុងពោះវៀនធំ។ គ្រូពេទ្យ អាចនឹងធ្វើការច្រឹបសាច់ (Biopsies) ពោះវៀនយកទៅពិនិត្យ ដោយការច្រឹបសាច់ អាចនឹងបង្ហាញពីការផ្លាស់ប្ដូរ ទាក់ទងនឹងការរលាក។ វិធីទាំងនេះ អាចកំណត់បានថា យើងមានជំងឺរលាកពោះវៀនធំឬអត់។
វិធីផ្សេងទៀតអាចបង្ហាញពីជំងឺរលាកពោះវៀនធំ រួមមាន៖
– ការថត CT Scan នៅលើពោះ
– ការថត MRI នៅលើពោះ
– តេស្ត Barium enema
– វិភាគលាមក
– ពិនិត្យលាមករកមើលពពួកប៉ារ៉ាស៊ីត និងពងរបស់វា។
៧- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ការព្យាបាលជំងឺរលាកពោះវៀនធំ អាស្រ័យលើមូលហេតុបង្ករបស់ជំងឺ។ ចំពោះជំងឺមិនបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន ការព្យាបាលជាដំបូង (មិនពិនិត្យមើលមូលហេតុបង្ក) គឺធ្វើឲ្យសញ្ញាជីវិតគ្នាយើងមានជំងឺនៅថេរសិន និងជួយគ្រប់គ្រងការឈឺចាប់តាមស្ថានភាពជាក់ស្តែង។ ករណីបង្គ្រប់ជាតិទឹកជារឿងចាំបាច់ បើអាចផឹកបាន គឺកាន់តែល្អ ប៉ុន្តែបើគ្នាយើងមានជំងឺ មើលទៅស្ងួតខ្លាំង និងមិនអាចបំពេញជាតិទឹកដោយផឹកតាមមាត់បាន ឬមានជាតិអេឡិកត្រូលិត្រមិនប្រក្រតី ត្រូវចាក់ព្យួរសេរ៉ូមជាចាំបាច់។គ្រូពេទ្យ នឹងឲ្យយើងប្រើថ្នាំមួយចំនួនដើម្បីគ្រប់គ្រងជំងឺរលាកពោះវៀនធំ ហើយជម្រើសថ្នាំ អាស្រ័យលើស្ថានភាពសុខភាពអ្នកជំងឺម្នាក់ៗ។
ថ្នាំផ្សះ ពេទ្យមិនសូវឲ្យប្រើញឹកញាប់ឡើយ លើកលែងតែដឹងថា ជំងឺបង្កឡើងដោយបាក់តេរីណាមួយពិតប្រាកដ ហើយការព្យាបាលដោយថ្នាំផ្សះនេះ គឺមានប្រសិទ្ធិភាពបន្ថយការបង្ករោគ។
ថ្នាំមិនត្រូវការវេជ្ជបញ្ជា (OTC) ប្រើដើម្បីព្យាបាលអាការៈរាក ត្រូវប្រើដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ជាពិសេស បើមានការឈឺពោះ និងគ្រុនក្ដៅអមជាមួយ។ ល្អបំផុត ត្រូវពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការី មុននឹងប្រើពពួកថ្នាំរាក។
ការវះកាត់ជាទូទៅ មិនមែនជាជម្រើសព្យាបាលចំពោះមូលហេតុភាគច្រើនដែលបង្កជំងឺរលាកពោះវៀនធំនេះទេ។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៨- ទម្លាប់រស់នៅ
ការផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះខាងក្រោម អាចជួយគ្រប់គ្រង និងបង្ការជំងឺរលាកពោះវៀនធំបាន ដូចជា៖– ត្រូវចៀសវាងការញ៉ាំអាហាររឹង ត្រូវផឹកទឹកស្អាត ដើម្បីជួយបំពេញជាតិទឹកក្នុងខ្លួន និងធ្វើឲ្យពោះវៀនធំបានសម្រាក។
– ផ្លាស់ប្ដូររបបអាហារ ដើម្បីកាត់បន្ថយរោគសញ្ញា ប៉ុន្តែជំងឺរលាកពោះវៀនធំប្រភេទខ្លះ គឺមិនអាចព្យាបាលបានទេ។
– កត់ត្រាពីរបបអាហារប្រចាំថ្ងៃ ប្រហែលជាអាចជួយបានខ្លះ ហើយត្រូវចៀសវាងញ៉ាំអាហារណា ដែលធ្វើឲ្យរោគសញ្ញាកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
ចៀសវាងញ៉ាំអាហារខាងក្រោម បើមានជំងឺរលាកពោះវៀនធំ៖
– អាហារមានជាតិខ្លាញ់ ឬចៀនបំពង។
– ទឹកដោះគោ ឬផលិតផលធ្វើពីទឹកដោះគោ។
– អាហារមានជាតិកាកសរសៃខ្ពស់ ដូចជា ពោតលីង គ្រាប់ធញ្ញជាតិ និងពោត។
– បើមានបញ្ហារាក (អាលែកហ្ស៊ី) ដោយសារជាតិ Lactose (Lactose Intolerant) សូមចៀសវាងផលិតផលមានជាតិ Lactose។
No comments