Betamethasone (ឱសថ Betamethasone)
១- ថ្នាំ Betamethasone ព្យាបាលជំងឺអីខ្លះ?
Betamethasone គីជាពពួកកតទីកូអ៊ីត។ វាមាននាទីឆ្លើយតប ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរបស់រាងកាយផ្លាស់ប្តូរ និងធ្វើឲ្យការរលាកថយចុះ។
Betamethasone ប្រើជាទូទៅដើម្បីព្យាបាលមុខងារក្រពេញលើតម្រងនោម និងការរលាកធ្ងន់ធ្ងរមួយចំនួនដូចជា ជំងឺហឺតធ្ងន់ធ្ងរ អាលែកហ្ស៊ី ធ្ងន់ធ្ងរ ជំងឺរលាកសន្លាក់ រលាកពោះវៀន បញ្ហាគ្រាប់ឈាម ជំងឺ lupus ជំងឺ multiple sclerosis និង បញ្ហាភ្នែក និងស្បែកផ្សេងៗ។ វាក៏អាចប្រើសម្រាប់ព្យាបាលប្រភេទមហារីកដូចជា មហារីកគ្រាប់ឈាមសជាដើម។ គ្រូពេទ្យក៏អាចប្រើវាដើម្បីព្យាបាលស្ថានភាពផ្សេងៗទៀតដែរ។
២- គេប្រើថ្នាំនេះយ៉ាងម៉េច?
សូមវាស់កម្រិតថ្នាំ Betamethasone ប្រភេទទឹកដោយពែង ឬស្លាបព្រាសម្រាប់វាស់កម្រិតថ្នាំដែភ្ជាប់មកជាមួយថ្នាំ ហើយចៀសវាងការប្រើស្លាបព្រាបាយធម្មតា។ ប្រសិនបើមិនឃើញមានប្រដាប់សម្រាប់វាស់កម្រិតថ្នាំភ្ជាប់ជាមួយថ្នាំទេ សូមសួររកវាពីឱសថការី។
លេបថ្នាំនេះអោយត្រឹមត្រូវដូចអ្វីដែលគ្រូពេទ្យបានណែនាំ។ មិនត្រូវលេបថ្នាំនេះក្នុងកម្រិតច្រើនពេក ឬយូរពេក លើសពីអ្វីដែលគ្រូពេទ្យបានណែនាំ។
ពេលខ្លះគ្រូពេទ្យអាចនឹងដូរកម្រិតថ្នាំ ដើម្បីឲ្យអ្នកទទួលបានប្រសិទ្ធភាពព្យាបាលខ្ពស់។
កម្រិតថ្នាំអាចនឹងត្រូវផ្លាស់ប្ដូរប្រសិន បើអ្នកមានបញ្ហាមិនប្រក្រតីមួយចំនួនដូចជា ឈឺធ្ងន់ ក្ដៅខ្លួន ឬមានការបង្ករោគ ឬត្រូវវះកាត់ ឬត្រូវសង្គ្រោះបន្ទាន់។ សូមប្រាប់ទៅគ្រូពេទ្យរាល់បញ្ហាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នក។
ថ្នាំនេះអាចធ្វើឲ្យប្រែប្រួលលទ្ធផលតេស្តវេជ្ជសាស្រ្ត ដូចនេះត្រូវតែប្រាប់គ្រូពេទ្យប្រសិនបើអ្នកប្រើកំពុងប្រើថ្នាំនេះ។
មិនត្រូវឈប់ប្រើថ្នាំនេះភ្លាមៗទេ ព្រោះវានឹងអាចធ្វើអោយអ្នកមានរោគសញ្ញាផលរំខានដែលមិនល្អ។ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីជៀសវាលផលរំខានទាំងនោះពេលបញ្ឈប់ប្រើថ្នាំ។
៣- រក្សាទុកដោយវិធីណា?
Betamethasone អាចរក្សាទុកបានល្អក្នុងបន្ទប់សីតុណ្ហភាពល្មម ចៀសឆ្ងាយពីពន្លឺថ្ងៃ និងសំណើម។ រក្សាថ្នាំកុំឲ្យខូច មិនត្រូវទុកនៅក្នុងបន្ទប់ទឹក ឬទូទឹកកកទេ។ លើទីផ្សារប្រហែលជាមានថ្នាំម៉ាក Betamethasone ផ្សេងគ្នា ហើយការរក្សាទុកក៏ខុសគ្នា។ ហេតុនេះសំខាន់ណាស់ ត្រូវពិនិត្យមើលក្រដាសណែនាំផលិតផលពីការរក្សាទុក ឬសួរឱសថការី។ ដើម្បីសុវត្ថិភាពគួរថែរក្សាទុកថ្នាំគ្រប់ប្រភេទឲ្យឆ្ងាយពីដៃក្មេង និងសត្វចិញ្ចឹម។
ពុំគួរចោលថ្នាំតាមបង្គន់ ឬតាមលូបង្ហូរទឹកទេ លើកលែងតែមានការណែនាំពីគ្រូពេទ្យ។ សំខាន់ណាស់ត្រូវកម្ទេចថ្នាំប្រភេទនេះឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ពេលហួតកាលកំណត់ ឬលែងប្រើ។ ពិភាក្សាជាមួយឱសថការី សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតពីរបៀបកម្ទេចថ្នាំ។
អ្នកមិនគួរប្រើថ្នាំនេះទេ បើអាលែកហ្ស៊ីជាមួយថ្នាំនេះ ឬឆ្លងរោគផ្សិតនៅកន្លែងណាមួយនៅលើរាងកាយ។
ថ្នាំស្តេរ៉ូអ៊ីតនេះ អាចជួយឲ្យប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរាងកាយចុះខ្សោយ ងាយឲ្យអ្នកឆ្លងជំងឺ។ ថ្នាំនេះអាចធ្វើឲ្យជំងឺដែលអ្នកកំពុងតែមានកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬអាចធ្វើជំងឺអ្នកធ្លាប់ឈឺពីមុនរើឡ់ើងវិញម្ដងទៀត។ ដូចនេះមុននឹងប្រើថ្នាំនេះសូមប្រាប់គ្រូពេទ្យរាល់ជំងឺដែលអ្នកធ្លាប់មានកំឡុងពេល ២-៣សប្ដាហ៍មុន។
៥- មានសុវត្ថិភាពចំពោះស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងបំបៅដោះកូនទេ?
មិនមានការសិក្សាគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយទេពីស្ដីពីហានិភ័យនៃការប្រើថ្នាំនេះកំលុងពេលមានផ្ទៃពោះឬពេលបំបៅដោះកូនទេ។ សូមពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិតដើម្បីថ្លឹងថ្លែងពីគុណប្រយោជន៍ និងហានិភ័យមុនពេលប្រើឱសថនេះ។ យោងតាមរដ្ឋបាលចំណីអាហារ និងឱដសថ សហរដ្ឋអាមេរិក (FDA) ឱសថនេះត្រូវបានចាត់ថ្នាក់គ្រោះថ្នាក់កម្រិត C លើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ។
ចំណាត់ថ្នាក់នៃកម្រិតគ្រោះថ្នាក់ទៅលើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះរបស់ FDAមានដូចខាងក្រោម៖
– A=គ្មានគ្រោះថ្នាក់
– B=គ្មានគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងការសិក្សាមួយចំនួន
– C=អាចមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លះ
– D=មានភស្តុតាងវិជ្ជមានថាមានគ្រោះថ្នាក់
– X=ហាមប្រើ
– N= មិនមានព័ត៌មាន។
កំពុងបំបៅដោះ៖ Betamethasone អាចចូលក្នុងទឹកដោះដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កូនបាន ដូចនេះគួរប្រាប់គ្រូពេទ្យឲ្យបានដឹងមុនពេលប្រើ។
សូមទៅមន្ទីរពេទ្យដើម្បីរកការសង្គ្រោះបន្ទាន់ភ្លាម ប្រសិនបើក្រោយពេលប្រើ មានប្រតិកម្ម ហើយចេញនូវសញ្ញាដូចជា ចេញកន្ទាលត្រអាក ពិបាកដកដង្ហើម ហើមមុខ បបូរមាត់ អណ្ដាត និងបំពង់ក។
បើអ្នកមានផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរដូចខាងក្រោម ឆាប់ទាក់ទងទៅគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់៖
-មានបញ្ហាការមើល
-ឡើងហើម
-ឡើងគីឡូខ្លាំង
-ហត់
-មានការបាក់ទឹកចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ
-អាកប្បកិរិយា និងការគិតខុសធម្មតា
-ប្រកាច់
-មានឈាមក្នុងលាមក
-ក្អកចេញឈាម
-រលាកលំពែង (ឈឺក្រពះខាងលើខ្លាំង ហើយអាចរាលទៅខ្នង ក្អួត និងបេះដូងលោតញាប់)
-ប៉ូតាស្យូមចុះទាប (វង្វេងវង្វាន់ ចង្វាក់បេះដូងមិនស្មើគ្នា ស្រេកទឹកខ្លាំង បត់ជើងញឹក ចុកជើង សាច់ដុំចុះខ្សោយ)
-សម្ពាធឈាមឡើងខ្ពស់ខ្លាំង (ឈឺក្បាលធ្ងន់ធ្ងរ ស្រវាំងភ្នែក ហ៊ឹងត្រចៀក ថប់អារម្មណ៍ វង្វេង ឈឺទ្រូង ដកដង្ហើមខ្លី ចង្វាក់បេះដូងមិនស្មើគ្នា ប្រកាច់)។
ផលរំខានដែលមិនសូវធ្ងន់ធ្ងររួមមាន៖
-គេងមិនលក់
-អារម្មណ៍ផ្លាស់ប្តូរ
-មុន ស្បែកស្ងួត ស្បែកស្តើង មានស្នាមជាំ ឬប្រែពណ៌ស្បែក
-របួសក្រសះជា
-បែកញើសខ្លាំង
-ឈឺក្បាល វិលមុខ
-ក្អួតចង្អោរ
-ឈឺក្រពះ
-ហើមពោះ
-រាងកាយដូរទម្រង់ ឬទីតាំងខ្លាញ់មានការផ្លាស់ប្តូរ (ជាពិសេសដៃ ជើង មុខ ក ដោះនិងចង្កេះ) វាអាច
មនុស្សគ្រប់គ្នា មិនប្រាកដថាមានរោគសញ្ញាដូចគ្នាទាំងអស់ទេ នៅអាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀត ហេតុនេះបើមានចម្ងល់ អាចពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការីបន្ថែម។
ថ្នាំយើងកំពុងប្រើមួយចំនួន អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ប្រសិទ្ធភាពថ្នាំប្រភេទនេះ ឬបង្កើនផលប៉ះពាល់នៃថ្នាំកាន់តែច្រើន។ ដើម្បីចៀសវាងអន្តរកម្មពីថ្នាំនេះ គួររក្សាទុកបញ្ជីឈ្មោះថ្នាំទាំងអស់យើងកំពុងប្រើ ទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា និងផលិតផលពីរុក្ខជាតិ យកបញ្ជីនោះទៅឲ្យវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីពិនិត្យមើល។ ដើម្បីសុវត្ថិភាព កុំចាប់ផ្ដើមប្រើ ឬឈប់ប្រើ ផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតថ្នាំដោយគ្មានការណែនាំ និងយល់ព្រមពីវេជ្ជបណ្ឌិតឲ្យសោះ។
ថ្នាំមួយចំនួនអាចមានប្រតិកម្មជាមួយថ្នាំនេះមានដូចជា៖
– Aspirin (លេបរាល់ថ្ងៃ ឬប្រើប្រាស់ក្នុងកម្រិតខ្ពស់)
– A diuretic (ថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម)
– ថ្នាំធ្វើកុំឲ្យមានកំណកឈាមដូចជាwarfarin (Coumadin)
– Cyclosporine (Gengraf, Neoral, Sandimmune)
– Ketoconazole (Nizoral)
– Insulin ឬថ្នាំគ្រាប់ទឹកនោមផ្អែម
– Rifampin (Rifadin, Rifater, Rifamate, Rimactane)
– ថ្នាំប្រកាច់ដូចជា phenytoin (Dilantin) ឬphenobarbital (Luminal, Solfoton)
៨- អន្តរកម្មជាមួយអាហារ ឬគ្រឿងស្រវឹង
អាហារ និងគ្រឿងស្រវឹងអាចធ្វើឲ្យដំណើរការរបស់ថ្នាំ មានការប្រែប្រួល អាចធ្វើឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ ឬផលប៉ះពាល់កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ ត្រូវពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការីដើម្បីដឹងពីប្រភេទអាហារ និងគ្រឿងស្រវឹងទាំងនោះ មុនពេលចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ថ្នាំ។
៩- អន្តរកម្មជាមួយសុខភាព
ថ្នាំនេះអាចមានអន្តរកម្មជាមួយបញ្ហាសុខភាពមួយចំនួនធ្វើឲ្យស្ថានភាពសុខភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬប្រសិទ្ធភាពថ្នាំធ្លាក់ចុះ។ សំខាន់បំផុត ត្រូវប្រាប់គ្រូពេទ្យគ្រាប់បញ្ហាសុខភាពយើងកំពុងមានបច្ចុប្បន្នដូចជា៖
-ជំងឺថ្លើម (ដូចជាជំងឺក្រិនថ្លើម)
-ជំងឺតម្រងនោម
-ជំងឺក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីត
-ជំងឺទឹកនោមផ្អែម
-ប្រវត្តិជំងឺគ្រុនចាញ់
-ជំងឺរបេង
-ជំងឺពុកឆ្អឹង (Osteoporosis)
-បញ្ហាសាច់ដុំដូចជាជំងឺសាច់ដុំចុះខ្សោយ
-ជំងឺដក់ទឹកក្នុងភ្នែក ឬជំងឺភ្នែកឡើងបាយ
-ការឆ្លងមេរោគ រើម (Herpes) នៅលើភ្នែក
-ដំបៅក្រពះឬរលាកពោះវៀន
-ជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត ឬជំងឺផ្លូវចិត្ត
-ជំងឺខ្សោយបេះដូង
-ជំងឺលើសសម្ពាធឈាម។
បើមានបញ្ហាទាំងនេះ អ្នកជំងឺអាចដូរកម្រិតថ្នាំ ឬត្រូវធ្វើតេស្តផ្សេងៗដើម្បីឲ្យប្រាកដថា អាចប្រើថ្នាំនេះបានមែន។
១០- មនុស្សពេញវ័យត្រូវប្រើថ្នាំកម្រិតណា?
សម្រាប់ព្យាបាលបញ្ហាស្បែក
– ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ phosphate៖ ០,២ មិល្លីលិត្រ/សង់ទីម៉ែត្រការេ ចាក់តាមសាច់ដុំ។
– កម្រិតប្រើប្រាស់ខ្ពស់បំផុត៖ ១ មិល្លីលីត្រ/សប្តាហ៍។
សម្រាប់ព្យាបាល bursitis (រលាកសាច់ដុំ Bursa)
ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ phosphate (ប្រើប្រាស់ចន្លោះពី ៣-៧ ថ្ងៃ)៖
- ក្រោមសាច់ក្រិន៖ ០,២៥-០,៥មិល្លីលីត្រ
– ក្រោមដុំឆ្អឹងលាន៖ ០,៥មិល្លីលីត្រ
– នៅពីលើ hallux rigidus ឬ digiti quinti varus៖ ០,៥ មិល្លីលីត្រ។
សម្រាប់ព្យាបាលការរលាកសន្លាក់ (Gouty arthritis )
– ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ phosphate៖ ០,៥ – ១មិល្លីលិត្រ ចាក់នៅជើងដែលឈឺ ចន្លោះពី ៣-៧ ថ្ងៃ។
សម្រាប់ព្យាបាលការរលាកឆ្អឹង (Osteoarthritis)
ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ Phosphate៖
– សន្លាក់ធំខ្លាំង៖ ១-២ មិល្លីលីត្រ
– សន្លាក់ធំ៖ ១មិល្លីលីត្រ
– សន្លាក់មធ្យម៖ ០,៥-១ មិល្លីលីត្រ
– សន្លាក់តូច៖ ០,២៥-០,៥ មិល្លីលីត្រ។
សម្រាប់ប្រឆាំងការរលាក
– ថ្នាំគ្រាប់ ឬទឹកស៊ីរ៉ូ៖ ០,៦ ទៅ ៧,២ មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ
– Sodium phosphate៖ ៩ មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ តាមសរសៃឈាម
– ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ Phosphate ចាក់សាច់ដុំ៖ ០,៦-៩ មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ រៀងរាល់ ១២-២៤ ម៉ោងម្តង។
១១- ក្មេងត្រូវប្រើកម្រិតណា?
សម្រាប់ប្រឆាំងការរលាក
– ចាក់សាច់ដុំ៖ ០,០១៧៥-០,១២៥ មិល្លីក្រាម/គីឡូ/ថ្ងៃ រៀងរាល់ ៦-១២ ម៉ោងម្តង
– តាមមាត់៖ ០,០១៧៥-០,២៥ មិល្លីក្រាម/គីឡូ/ថ្ងៃ រៀងរាល់ ៦-៨ ម៉ោង។
១២- មានទម្រង់បែបណាខ្លះ?
ទម្រង់ និងកម្រិតបរិមាណថ្នាំ Betamethasone មានដូចខាងក្រោម៖
ថ្នាំទឹកសម្រាប់ចាក់
– ៣០មិល្លីក្រាម ក្នុង ៥មិល្លីលីត្រ (៦មិល្លីក្រាម ក្នុង ១មិល្លីលីត្រ)
– ៥ មិល្លីលីត្ រសម្រាប់ចាក់ច្រើនដង (Multiple dose vial)។
១៣- ករណីបន្ទាន់ឬប្រើថ្នាំលើសកម្រិត
សូមទូរសព្ទទៅផ្នែកសង្គ្រោះបន្ទាន់ ១១៩ ឬប្រញាប់ទៅមន្ទីរពេទ្យនៅជិតបំផុត។
១៤– ករណីភ្លេចប្រើថ្នាំ
បើភ្លេចប្រើថ្នាំ សូមប្រើភ្លាម ប៉ុន្តែបើកៀកពេលត្រូវលេបថ្នាំបន្ទាប់ ត្រូវរំលងថ្នាំភ្លេចនោះ ប្រើថ្នាំតាមពេលត្រូវលេបបន្តបានហើយ កុំប្រ់ើថ្នាំពីរកម្រិតក្នុងពេលតែមួយ។
Betamethasone គីជាពពួកកតទីកូអ៊ីត។ វាមាននាទីឆ្លើយតប ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរបស់រាងកាយផ្លាស់ប្តូរ និងធ្វើឲ្យការរលាកថយចុះ។
Betamethasone ប្រើជាទូទៅដើម្បីព្យាបាលមុខងារក្រពេញលើតម្រងនោម និងការរលាកធ្ងន់ធ្ងរមួយចំនួនដូចជា ជំងឺហឺតធ្ងន់ធ្ងរ អាលែកហ្ស៊ី ធ្ងន់ធ្ងរ ជំងឺរលាកសន្លាក់ រលាកពោះវៀន បញ្ហាគ្រាប់ឈាម ជំងឺ lupus ជំងឺ multiple sclerosis និង បញ្ហាភ្នែក និងស្បែកផ្សេងៗ។ វាក៏អាចប្រើសម្រាប់ព្យាបាលប្រភេទមហារីកដូចជា មហារីកគ្រាប់ឈាមសជាដើម។ គ្រូពេទ្យក៏អាចប្រើវាដើម្បីព្យាបាលស្ថានភាពផ្សេងៗទៀតដែរ។
២- គេប្រើថ្នាំនេះយ៉ាងម៉េច?
សូមវាស់កម្រិតថ្នាំ Betamethasone ប្រភេទទឹកដោយពែង ឬស្លាបព្រាសម្រាប់វាស់កម្រិតថ្នាំដែភ្ជាប់មកជាមួយថ្នាំ ហើយចៀសវាងការប្រើស្លាបព្រាបាយធម្មតា។ ប្រសិនបើមិនឃើញមានប្រដាប់សម្រាប់វាស់កម្រិតថ្នាំភ្ជាប់ជាមួយថ្នាំទេ សូមសួររកវាពីឱសថការី។
លេបថ្នាំនេះអោយត្រឹមត្រូវដូចអ្វីដែលគ្រូពេទ្យបានណែនាំ។ មិនត្រូវលេបថ្នាំនេះក្នុងកម្រិតច្រើនពេក ឬយូរពេក លើសពីអ្វីដែលគ្រូពេទ្យបានណែនាំ។
ពេលខ្លះគ្រូពេទ្យអាចនឹងដូរកម្រិតថ្នាំ ដើម្បីឲ្យអ្នកទទួលបានប្រសិទ្ធភាពព្យាបាលខ្ពស់។
កម្រិតថ្នាំអាចនឹងត្រូវផ្លាស់ប្ដូរប្រសិន បើអ្នកមានបញ្ហាមិនប្រក្រតីមួយចំនួនដូចជា ឈឺធ្ងន់ ក្ដៅខ្លួន ឬមានការបង្ករោគ ឬត្រូវវះកាត់ ឬត្រូវសង្គ្រោះបន្ទាន់។ សូមប្រាប់ទៅគ្រូពេទ្យរាល់បញ្ហាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នក។
ថ្នាំនេះអាចធ្វើឲ្យប្រែប្រួលលទ្ធផលតេស្តវេជ្ជសាស្រ្ត ដូចនេះត្រូវតែប្រាប់គ្រូពេទ្យប្រសិនបើអ្នកប្រើកំពុងប្រើថ្នាំនេះ។
មិនត្រូវឈប់ប្រើថ្នាំនេះភ្លាមៗទេ ព្រោះវានឹងអាចធ្វើអោយអ្នកមានរោគសញ្ញាផលរំខានដែលមិនល្អ។ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីជៀសវាលផលរំខានទាំងនោះពេលបញ្ឈប់ប្រើថ្នាំ។
៣- រក្សាទុកដោយវិធីណា?
Betamethasone អាចរក្សាទុកបានល្អក្នុងបន្ទប់សីតុណ្ហភាពល្មម ចៀសឆ្ងាយពីពន្លឺថ្ងៃ និងសំណើម។ រក្សាថ្នាំកុំឲ្យខូច មិនត្រូវទុកនៅក្នុងបន្ទប់ទឹក ឬទូទឹកកកទេ។ លើទីផ្សារប្រហែលជាមានថ្នាំម៉ាក Betamethasone ផ្សេងគ្នា ហើយការរក្សាទុកក៏ខុសគ្នា។ ហេតុនេះសំខាន់ណាស់ ត្រូវពិនិត្យមើលក្រដាសណែនាំផលិតផលពីការរក្សាទុក ឬសួរឱសថការី។ ដើម្បីសុវត្ថិភាពគួរថែរក្សាទុកថ្នាំគ្រប់ប្រភេទឲ្យឆ្ងាយពីដៃក្មេង និងសត្វចិញ្ចឹម។
ពុំគួរចោលថ្នាំតាមបង្គន់ ឬតាមលូបង្ហូរទឹកទេ លើកលែងតែមានការណែនាំពីគ្រូពេទ្យ។ សំខាន់ណាស់ត្រូវកម្ទេចថ្នាំប្រភេទនេះឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ពេលហួតកាលកំណត់ ឬលែងប្រើ។ ពិភាក្សាជាមួយឱសថការី សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតពីរបៀបកម្ទេចថ្នាំ។
កត្តាគួរប្រុងប្រយ័ត្ន
៤- ត្រូវដឹងអ្វីខ្លះមុនប្រើ?អ្នកមិនគួរប្រើថ្នាំនេះទេ បើអាលែកហ្ស៊ីជាមួយថ្នាំនេះ ឬឆ្លងរោគផ្សិតនៅកន្លែងណាមួយនៅលើរាងកាយ។
ថ្នាំស្តេរ៉ូអ៊ីតនេះ អាចជួយឲ្យប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរាងកាយចុះខ្សោយ ងាយឲ្យអ្នកឆ្លងជំងឺ។ ថ្នាំនេះអាចធ្វើឲ្យជំងឺដែលអ្នកកំពុងតែមានកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬអាចធ្វើជំងឺអ្នកធ្លាប់ឈឺពីមុនរើឡ់ើងវិញម្ដងទៀត។ ដូចនេះមុននឹងប្រើថ្នាំនេះសូមប្រាប់គ្រូពេទ្យរាល់ជំងឺដែលអ្នកធ្លាប់មានកំឡុងពេល ២-៣សប្ដាហ៍មុន។
៥- មានសុវត្ថិភាពចំពោះស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងបំបៅដោះកូនទេ?
មិនមានការសិក្សាគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយទេពីស្ដីពីហានិភ័យនៃការប្រើថ្នាំនេះកំលុងពេលមានផ្ទៃពោះឬពេលបំបៅដោះកូនទេ។ សូមពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិតដើម្បីថ្លឹងថ្លែងពីគុណប្រយោជន៍ និងហានិភ័យមុនពេលប្រើឱសថនេះ។ យោងតាមរដ្ឋបាលចំណីអាហារ និងឱដសថ សហរដ្ឋអាមេរិក (FDA) ឱសថនេះត្រូវបានចាត់ថ្នាក់គ្រោះថ្នាក់កម្រិត C លើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ។
ចំណាត់ថ្នាក់នៃកម្រិតគ្រោះថ្នាក់ទៅលើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះរបស់ FDAមានដូចខាងក្រោម៖
– A=គ្មានគ្រោះថ្នាក់
– B=គ្មានគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងការសិក្សាមួយចំនួន
– C=អាចមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លះ
– D=មានភស្តុតាងវិជ្ជមានថាមានគ្រោះថ្នាក់
– X=ហាមប្រើ
– N= មិនមានព័ត៌មាន។
កំពុងបំបៅដោះ៖ Betamethasone អាចចូលក្នុងទឹកដោះដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់កូនបាន ដូចនេះគួរប្រាប់គ្រូពេទ្យឲ្យបានដឹងមុនពេលប្រើ។
ស្វែងយល់ពីផលរំខាន
៦- ផលរំខានមានអ្វីខ្លះ?សូមទៅមន្ទីរពេទ្យដើម្បីរកការសង្គ្រោះបន្ទាន់ភ្លាម ប្រសិនបើក្រោយពេលប្រើ មានប្រតិកម្ម ហើយចេញនូវសញ្ញាដូចជា ចេញកន្ទាលត្រអាក ពិបាកដកដង្ហើម ហើមមុខ បបូរមាត់ អណ្ដាត និងបំពង់ក។
បើអ្នកមានផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរដូចខាងក្រោម ឆាប់ទាក់ទងទៅគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់៖
-មានបញ្ហាការមើល
-ឡើងហើម
-ឡើងគីឡូខ្លាំង
-ហត់
-មានការបាក់ទឹកចិត្តធ្ងន់ធ្ងរ
-អាកប្បកិរិយា និងការគិតខុសធម្មតា
-ប្រកាច់
-មានឈាមក្នុងលាមក
-ក្អកចេញឈាម
-រលាកលំពែង (ឈឺក្រពះខាងលើខ្លាំង ហើយអាចរាលទៅខ្នង ក្អួត និងបេះដូងលោតញាប់)
-ប៉ូតាស្យូមចុះទាប (វង្វេងវង្វាន់ ចង្វាក់បេះដូងមិនស្មើគ្នា ស្រេកទឹកខ្លាំង បត់ជើងញឹក ចុកជើង សាច់ដុំចុះខ្សោយ)
-សម្ពាធឈាមឡើងខ្ពស់ខ្លាំង (ឈឺក្បាលធ្ងន់ធ្ងរ ស្រវាំងភ្នែក ហ៊ឹងត្រចៀក ថប់អារម្មណ៍ វង្វេង ឈឺទ្រូង ដកដង្ហើមខ្លី ចង្វាក់បេះដូងមិនស្មើគ្នា ប្រកាច់)។
ផលរំខានដែលមិនសូវធ្ងន់ធ្ងររួមមាន៖
-គេងមិនលក់
-អារម្មណ៍ផ្លាស់ប្តូរ
-មុន ស្បែកស្ងួត ស្បែកស្តើង មានស្នាមជាំ ឬប្រែពណ៌ស្បែក
-របួសក្រសះជា
-បែកញើសខ្លាំង
-ឈឺក្បាល វិលមុខ
-ក្អួតចង្អោរ
-ឈឺក្រពះ
-ហើមពោះ
-រាងកាយដូរទម្រង់ ឬទីតាំងខ្លាញ់មានការផ្លាស់ប្តូរ (ជាពិសេសដៃ ជើង មុខ ក ដោះនិងចង្កេះ) វាអាច
មនុស្សគ្រប់គ្នា មិនប្រាកដថាមានរោគសញ្ញាដូចគ្នាទាំងអស់ទេ នៅអាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀត ហេតុនេះបើមានចម្ងល់ អាចពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការីបន្ថែម។
ស្វែងយល់ពីអន្តរកម្មថ្នាំ
៧- អន្តរកម្មឱសថថ្នាំយើងកំពុងប្រើមួយចំនួន អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ប្រសិទ្ធភាពថ្នាំប្រភេទនេះ ឬបង្កើនផលប៉ះពាល់នៃថ្នាំកាន់តែច្រើន។ ដើម្បីចៀសវាងអន្តរកម្មពីថ្នាំនេះ គួររក្សាទុកបញ្ជីឈ្មោះថ្នាំទាំងអស់យើងកំពុងប្រើ ទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា និងផលិតផលពីរុក្ខជាតិ យកបញ្ជីនោះទៅឲ្យវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីពិនិត្យមើល។ ដើម្បីសុវត្ថិភាព កុំចាប់ផ្ដើមប្រើ ឬឈប់ប្រើ ផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតថ្នាំដោយគ្មានការណែនាំ និងយល់ព្រមពីវេជ្ជបណ្ឌិតឲ្យសោះ។
ថ្នាំមួយចំនួនអាចមានប្រតិកម្មជាមួយថ្នាំនេះមានដូចជា៖
– Aspirin (លេបរាល់ថ្ងៃ ឬប្រើប្រាស់ក្នុងកម្រិតខ្ពស់)
– A diuretic (ថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម)
– ថ្នាំធ្វើកុំឲ្យមានកំណកឈាមដូចជាwarfarin (Coumadin)
– Cyclosporine (Gengraf, Neoral, Sandimmune)
– Ketoconazole (Nizoral)
– Insulin ឬថ្នាំគ្រាប់ទឹកនោមផ្អែម
– Rifampin (Rifadin, Rifater, Rifamate, Rimactane)
– ថ្នាំប្រកាច់ដូចជា phenytoin (Dilantin) ឬphenobarbital (Luminal, Solfoton)
៨- អន្តរកម្មជាមួយអាហារ ឬគ្រឿងស្រវឹង
អាហារ និងគ្រឿងស្រវឹងអាចធ្វើឲ្យដំណើរការរបស់ថ្នាំ មានការប្រែប្រួល អាចធ្វើឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ ឬផលប៉ះពាល់កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ ត្រូវពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការីដើម្បីដឹងពីប្រភេទអាហារ និងគ្រឿងស្រវឹងទាំងនោះ មុនពេលចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ថ្នាំ។
៩- អន្តរកម្មជាមួយសុខភាព
ថ្នាំនេះអាចមានអន្តរកម្មជាមួយបញ្ហាសុខភាពមួយចំនួនធ្វើឲ្យស្ថានភាពសុខភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ឬប្រសិទ្ធភាពថ្នាំធ្លាក់ចុះ។ សំខាន់បំផុត ត្រូវប្រាប់គ្រូពេទ្យគ្រាប់បញ្ហាសុខភាពយើងកំពុងមានបច្ចុប្បន្នដូចជា៖
-ជំងឺថ្លើម (ដូចជាជំងឺក្រិនថ្លើម)
-ជំងឺតម្រងនោម
-ជំងឺក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីត
-ជំងឺទឹកនោមផ្អែម
-ប្រវត្តិជំងឺគ្រុនចាញ់
-ជំងឺរបេង
-ជំងឺពុកឆ្អឹង (Osteoporosis)
-បញ្ហាសាច់ដុំដូចជាជំងឺសាច់ដុំចុះខ្សោយ
-ជំងឺដក់ទឹកក្នុងភ្នែក ឬជំងឺភ្នែកឡើងបាយ
-ការឆ្លងមេរោគ រើម (Herpes) នៅលើភ្នែក
-ដំបៅក្រពះឬរលាកពោះវៀន
-ជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត ឬជំងឺផ្លូវចិត្ត
-ជំងឺខ្សោយបេះដូង
-ជំងឺលើសសម្ពាធឈាម។
បើមានបញ្ហាទាំងនេះ អ្នកជំងឺអាចដូរកម្រិតថ្នាំ ឬត្រូវធ្វើតេស្តផ្សេងៗដើម្បីឲ្យប្រាកដថា អាចប្រើថ្នាំនេះបានមែន។
ស្វែងយល់ពីកម្រិតថ្នាំ
ព័ត៌មានដែលផ្ដល់នេះ គឺមិនមែនជំនួសការណែនាំរបស់គ្រូពេទ្យនោះទេ។ត្រូវ តែពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការី មុននឹងប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះ។១០- មនុស្សពេញវ័យត្រូវប្រើថ្នាំកម្រិតណា?
សម្រាប់ព្យាបាលបញ្ហាស្បែក
– ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ phosphate៖ ០,២ មិល្លីលិត្រ/សង់ទីម៉ែត្រការេ ចាក់តាមសាច់ដុំ។
– កម្រិតប្រើប្រាស់ខ្ពស់បំផុត៖ ១ មិល្លីលីត្រ/សប្តាហ៍។
សម្រាប់ព្យាបាល bursitis (រលាកសាច់ដុំ Bursa)
ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ phosphate (ប្រើប្រាស់ចន្លោះពី ៣-៧ ថ្ងៃ)៖
- ក្រោមសាច់ក្រិន៖ ០,២៥-០,៥មិល្លីលីត្រ
– ក្រោមដុំឆ្អឹងលាន៖ ០,៥មិល្លីលីត្រ
– នៅពីលើ hallux rigidus ឬ digiti quinti varus៖ ០,៥ មិល្លីលីត្រ។
សម្រាប់ព្យាបាលការរលាកសន្លាក់ (Gouty arthritis )
– ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ phosphate៖ ០,៥ – ១មិល្លីលិត្រ ចាក់នៅជើងដែលឈឺ ចន្លោះពី ៣-៧ ថ្ងៃ។
សម្រាប់ព្យាបាលការរលាកឆ្អឹង (Osteoarthritis)
ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ Phosphate៖
– សន្លាក់ធំខ្លាំង៖ ១-២ មិល្លីលីត្រ
– សន្លាក់ធំ៖ ១មិល្លីលីត្រ
– សន្លាក់មធ្យម៖ ០,៥-១ មិល្លីលីត្រ
– សន្លាក់តូច៖ ០,២៥-០,៥ មិល្លីលីត្រ។
សម្រាប់ប្រឆាំងការរលាក
– ថ្នាំគ្រាប់ ឬទឹកស៊ីរ៉ូ៖ ០,៦ ទៅ ៧,២ មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ
– Sodium phosphate៖ ៩ មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ តាមសរសៃឈាម
– ថ្នាំប្រភេទ Acetate ជាមួយ Phosphate ចាក់សាច់ដុំ៖ ០,៦-៩ មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ រៀងរាល់ ១២-២៤ ម៉ោងម្តង។
១១- ក្មេងត្រូវប្រើកម្រិតណា?
សម្រាប់ប្រឆាំងការរលាក
– ចាក់សាច់ដុំ៖ ០,០១៧៥-០,១២៥ មិល្លីក្រាម/គីឡូ/ថ្ងៃ រៀងរាល់ ៦-១២ ម៉ោងម្តង
– តាមមាត់៖ ០,០១៧៥-០,២៥ មិល្លីក្រាម/គីឡូ/ថ្ងៃ រៀងរាល់ ៦-៨ ម៉ោង។
១២- មានទម្រង់បែបណាខ្លះ?
ទម្រង់ និងកម្រិតបរិមាណថ្នាំ Betamethasone មានដូចខាងក្រោម៖
ថ្នាំទឹកសម្រាប់ចាក់
– ៣០មិល្លីក្រាម ក្នុង ៥មិល្លីលីត្រ (៦មិល្លីក្រាម ក្នុង ១មិល្លីលីត្រ)
– ៥ មិល្លីលីត្ រសម្រាប់ចាក់ច្រើនដង (Multiple dose vial)។
១៣- ករណីបន្ទាន់ឬប្រើថ្នាំលើសកម្រិត
សូមទូរសព្ទទៅផ្នែកសង្គ្រោះបន្ទាន់ ១១៩ ឬប្រញាប់ទៅមន្ទីរពេទ្យនៅជិតបំផុត។
១៤– ករណីភ្លេចប្រើថ្នាំ
បើភ្លេចប្រើថ្នាំ សូមប្រើភ្លាម ប៉ុន្តែបើកៀកពេលត្រូវលេបថ្នាំបន្ទាប់ ត្រូវរំលងថ្នាំភ្លេចនោះ ប្រើថ្នាំតាមពេលត្រូវលេបបន្តបានហើយ កុំប្រ់ើថ្នាំពីរកម្រិតក្នុងពេលតែមួយ។
No comments