ជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម(Septicemia)
១- អ្វីជាជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម?
ឆ្លងមេរោគចូលក្នុងឈាម ជាភាសាបច្ចេកទេស (Septicemia) អាចហៅបានថា Bacteremia (បាក់តេរីក្នុងឈាម) ឬ blood poisoning (ពុលឈាម) សំដៅលើការឆ្លងបាក់តេរីតាមរយៈសួត ឬស្បែក ហើយបាក់តេរីទាំងនោះ បន្តជ្រាបចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម។ នេះជាករណីគ្រោះថ្នាក់ ព្រោះបាក់តេរី និងជាតិពុលរបស់វា អាចធ្វើដំណើរនៅក្នុងឈាម ហើយសាយភាយទៅគ្រប់កន្លែងក្នុងរាងកាយទាំងមូល។
ជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាមនេះ អាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតភ្លាមៗ ដូច្នេះត្រូវតែសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ។ បើមិនបានព្យាបាលទាន់ពេលទេ នឹងបង្កផលវិបាកបង្កទៅជាការឆ្លងមេរោគពេញរាងកាយ ហៅថាជំងឺ Sepsis។
ជំងឺ Sepsis និងឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម មិនដូចគ្នាទេ ព្រោះ Sepsis គឺជាជំងឺស្មុគស្មាញជាងឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ដោយសារជំងឺនេះ អាចធ្វើឲ្យឈាមកកក្នុងសរសៃឈាម នាំឲ្យស្ទះអុកស៊ីហ្សែនរត់ទៅចិញ្ចឹមសរីរាង្គផ្សេងៗ ជាហេតុធ្វើឲ្យចុះខ្សោយ និងខូចសរីរាង្គទាំងនោះ។
នៅពេលមានជំងឺ Sepsis សម្ពាធឈាមចុះទាបខ្លាំង (septic shock) ជាករណីធ្ងន់ធ្ងរដែលធ្វើឱ្យស្លាប់ញឹកញាប់។
២- កើតឡើងញឹកញាប់ប៉ុនណា?
ប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយគ្រូពេទ្យ សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
រោគសញ្ញាដំបូង មានដូចជា ក្ដៅខ្លួនខ្លាំង ញាក់ ខ្សោយកម្លាំង និងបែកញើសជោក និងសម្ពាធឈាមចុះទាប។ ករណីមិនបានព្យាបាលត្រឹមត្រូវ នឹងមានរោគសញ្ញាធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនទៀតចាប់ផ្ដើមលេចឡើង ដូចជា៖
– វង្វេង ឬគិតអីមិនចេញ
– ចង្អោរ ក្អួត
– អុជក្រហមលើស្បែក
– ទឹកនោមតិច
– លំហូរឈាមរត់មិនគ្រប់គ្រាន់ (Shock)
បើយើង ឬនរណាម្នាក់មានរោគសញ្ញាឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ត្រូវទៅមន្ទីរពេទ្យជាបន្ទាន់។ មិនត្រូវយឺតយ៉ាវ ឬសាកព្យាបាលដោយខ្លួនឯងនៅផ្ទះនោះទេ។
អាចមានរោគសញ្ញាមួយចំនួនមិនបានរៀបរាប់ខាងលើ។ បើមានក្តីបារម្ភអំពីរោគសញ្ញាណាមួយនោះ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- ពេលណាគួរជួបពេទ្យ?
បើសិនប្រទះឃើញរោគសញ្ញាមួយចំនួនដូចរៀបរាប់ខាងលើ គួរប្រញាប់ទៅជួបគ្រូពេទ្យ។ រាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា អ្វីល្អបំផុតត្រូវជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីប្រឹក្សា និងពិនិត្យឲ្យបានទាន់ពេល។
មានមូលហេតុបង្កជាច្រើននាំឲ្យកើតជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ខណៈមូលហេតុឧស្សាហ៍ជួបប្រទះ មានដូចជា៖
– រលាកប្រព័ន្ធទឹកមូត្រ
– រលាកសួត
– រលាកតម្រងនោម
– រលាកតំបន់ពោះ
បាក់តេរីចម្លងទាំងនេះ អាចចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម និងបំបែកខ្លួនយ៉ាងរហ័ស ដើម្បីបង្កជារោគសញ្ញាភ្លាមៗ។
កត្តាប្រឈមឲ្យកើតមានជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម មានដូចជា៖
– របួសធ្ងន់ធ្ងរ ឬការរលាកស្បែក
– អាយុក្មេងពេក ឬចាស់ពេក
– ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ដោយសារមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ឬជំងឺមហារីកឈាម
– ការសុងនោម ឬចាក់សេរ៉ូម
– ការដាក់ម៉ាស៊ីនជំនួយដង្ហើម
– វិធីព្យាបាលធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ដូចជា ការចាក់ថ្នាំគីមីព្យាបាលជំងឺមហារីក ឬការចាក់ថ្នាំ steroid។
អ្នកជំងឺសម្រាកព្យាបាលនៅពេទ្យ ងាយនឹងឆ្លងបាក់តេរីពីមន្ទីរពេទ្យ ហើយច្រើនតែធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះបាក់តេរីនៅមន្ទីរពេទ្យច្រើនស៊ាំនឹងថ្នាំផ្សះ (Antibiotics)។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម មានការពិបាកសម្រាប់គ្រូពេទ្យក្នុងការរកមូលហេតុនៃការឆ្លង។ គ្រូពេទ្យត្រូវវាយតម្លៃពីរោគសញ្ញា ប្រវត្តិជំងឺ វាស់សម្ពាធឈាម និងកម្ដៅរាងកាយ។ ពេទ្យនឹងពិនិត្យរកសញ្ញាជំងឺដែលកើតមានញឹកញាប់ក្នុងពេលឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ដូចជា ជំងឺរលាកសួត រលាកស្រោមខួរក្បាល និងរលាកកោសិកា។
ដើម្បីរកប្រភេទមេរោគដែលឆ្លង ពេទ្យអាចពិនិត្យសារធាតុរាវដូចជា៖
– ទឹកនោម
– ទឹករងៃចេញពីរបួស និងស្បែក
– កំហាក
– ឈាម។
ពេទ្យអាចពិនិត្យគោលិកាឈាម ប្លាកែត និងភ្នាក់ងារបង្កកឈាម។ ករណីពិបាកដកដង្ហើម គ្រូពេទ្យនឹងពិនិត្យរកកម្រិតអុកស៊ីហ្សែន និងកាបូនឌីអុកស៊ីតក្នុងឈាម។ បើសញ្ញាមិនច្បាស់លាស់ គ្រូពេទ្យអាចទាមទារពិនិត្យមើល៖
– កាំរស្មីអ៊ិច
– ស្កែន MRI
– ស្កេន CT
– អេកូសាស្ត្រ
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ប៉ះពាល់ដល់សរីរាង្គ ឬតួនាទីជាលិកា ត្រូវការព្យាបាលជាបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យ។ អ្នកជំងឺជាច្រើន ត្រូវសម្រាកព្យាបាលនៅកន្លែងសង្គ្រោះបន្ទាន់ រហូតដល់ជាសះស្បើយ។
ការព្យាបាលអាស្រ័យលើកត្តាមួយចំនួនដូចជា៖
– កត្តាអាយុ
– ស្ថានភាពសុខភាព
– ការវិវត្តរបស់ជំងឺ
– ភាពស៊ាំនឹងថ្នាំមួយចំនួន
ថ្នាំផ្សះទាមទារប្រើប្រាស់ឲ្យត្រូវនឹងបាក់តេរីបង្កជំងឺ ប៉ុន្តែយើងមិនត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ចេញលទ្ធផលពីមេរោគបង្កនោះទេ។ ការព្យាបាលជំហានដំបូង ត្រូវប្រើថ្នាំផ្សះ អាចសម្លាប់បាក់តេរីបានច្រើនប្រភេទ។ បន្ទាប់ពីស្គាល់អត្តសញ្ញាណបាក់តេរីបង្ក ពេទ្យអាចប្ដូរប្រភេទថ្នាំផ្សះ ដើម្បីឲ្យត្រូវនឹងបាក់តេរីនោះ។
ការបញ្ចូលសេរ៉ូម និងចាក់ថ្នាំតាមសរសៃឈាម នឹងធ្វើឡើងដើម្បីទ្រទ្រង់សម្ពាធឈាម ឬការពារកំណកឈាម។ ក្នុងករណីចាំបាច់ ពេទ្យត្រូវដាក់អុកស៊ីហ្សែន ដើម្បីជំនួយការដកដង្ហើម។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបានដូចជា៖
– ត្រូវទៅជួបគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់ បើសិនអ្នកមានរោគសញ្ញាឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម។ ការប្រើថ្នាំផ្សះទាន់ពេលវេលាអាចជួយបង្ការ ករណីរាលដាលបាក់តេរីចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម។
– ប៉ាម៉ាក់ អាចជួយបង្ការកូនៗពីការឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម តាមរយៈការចាក់វ៉ាក់សាំងឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមកាលកំណត់
បើសិនមានប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ត្រូវអនុវត្តដូចខាងក្រោម៖
– ហាមជក់បារី
– ហាមប្រើថ្នាំញៀន
– មានរបបអាហារសុខភាព
– ត្រូវហាត់ប្រាណ
– លាងសម្អាតដៃជាប្រចាំ
– នៅឲ្យឆ្ងាយពីអ្នកជំងឺ។
ឆ្លងមេរោគចូលក្នុងឈាម ជាភាសាបច្ចេកទេស (Septicemia) អាចហៅបានថា Bacteremia (បាក់តេរីក្នុងឈាម) ឬ blood poisoning (ពុលឈាម) សំដៅលើការឆ្លងបាក់តេរីតាមរយៈសួត ឬស្បែក ហើយបាក់តេរីទាំងនោះ បន្តជ្រាបចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម។ នេះជាករណីគ្រោះថ្នាក់ ព្រោះបាក់តេរី និងជាតិពុលរបស់វា អាចធ្វើដំណើរនៅក្នុងឈាម ហើយសាយភាយទៅគ្រប់កន្លែងក្នុងរាងកាយទាំងមូល។
ជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាមនេះ អាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតភ្លាមៗ ដូច្នេះត្រូវតែសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ។ បើមិនបានព្យាបាលទាន់ពេលទេ នឹងបង្កផលវិបាកបង្កទៅជាការឆ្លងមេរោគពេញរាងកាយ ហៅថាជំងឺ Sepsis។
ជំងឺ Sepsis និងឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម មិនដូចគ្នាទេ ព្រោះ Sepsis គឺជាជំងឺស្មុគស្មាញជាងឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ដោយសារជំងឺនេះ អាចធ្វើឲ្យឈាមកកក្នុងសរសៃឈាម នាំឲ្យស្ទះអុកស៊ីហ្សែនរត់ទៅចិញ្ចឹមសរីរាង្គផ្សេងៗ ជាហេតុធ្វើឲ្យចុះខ្សោយ និងខូចសរីរាង្គទាំងនោះ។
នៅពេលមានជំងឺ Sepsis សម្ពាធឈាមចុះទាបខ្លាំង (septic shock) ជាករណីធ្ងន់ធ្ងរដែលធ្វើឱ្យស្លាប់ញឹកញាប់។
២- កើតឡើងញឹកញាប់ប៉ុនណា?
ប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយគ្រូពេទ្យ សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាមមានអ្វីខ្លះ?រោគសញ្ញាដំបូង មានដូចជា ក្ដៅខ្លួនខ្លាំង ញាក់ ខ្សោយកម្លាំង និងបែកញើសជោក និងសម្ពាធឈាមចុះទាប។ ករណីមិនបានព្យាបាលត្រឹមត្រូវ នឹងមានរោគសញ្ញាធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនទៀតចាប់ផ្ដើមលេចឡើង ដូចជា៖
– វង្វេង ឬគិតអីមិនចេញ
– ចង្អោរ ក្អួត
– អុជក្រហមលើស្បែក
– ទឹកនោមតិច
– លំហូរឈាមរត់មិនគ្រប់គ្រាន់ (Shock)
បើយើង ឬនរណាម្នាក់មានរោគសញ្ញាឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ត្រូវទៅមន្ទីរពេទ្យជាបន្ទាន់។ មិនត្រូវយឺតយ៉ាវ ឬសាកព្យាបាលដោយខ្លួនឯងនៅផ្ទះនោះទេ។
អាចមានរោគសញ្ញាមួយចំនួនមិនបានរៀបរាប់ខាងលើ។ បើមានក្តីបារម្ភអំពីរោគសញ្ញាណាមួយនោះ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- ពេលណាគួរជួបពេទ្យ?
បើសិនប្រទះឃើញរោគសញ្ញាមួយចំនួនដូចរៀបរាប់ខាងលើ គួរប្រញាប់ទៅជួបគ្រូពេទ្យ។ រាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា អ្វីល្អបំផុតត្រូវជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីប្រឹក្សា និងពិនិត្យឲ្យបានទាន់ពេល។
មូលហេតុបង្ក
៥- មូលហេតុបង្កឆ្លងមេរោគក្នុងឈាមមានមូលហេតុបង្កជាច្រើននាំឲ្យកើតជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ខណៈមូលហេតុឧស្សាហ៍ជួបប្រទះ មានដូចជា៖
– រលាកប្រព័ន្ធទឹកមូត្រ
– រលាកសួត
– រលាកតម្រងនោម
– រលាកតំបន់ពោះ
បាក់តេរីចម្លងទាំងនេះ អាចចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម និងបំបែកខ្លួនយ៉ាងរហ័ស ដើម្បីបង្កជារោគសញ្ញាភ្លាមៗ។
កត្ដាប្រឈម
៦- កត្តាប្រឈមឆ្លងមេរោគក្នុងឈាមមានអ្វីខ្លះ?កត្តាប្រឈមឲ្យកើតមានជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម មានដូចជា៖
– របួសធ្ងន់ធ្ងរ ឬការរលាកស្បែក
– អាយុក្មេងពេក ឬចាស់ពេក
– ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ដោយសារមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ឬជំងឺមហារីកឈាម
– ការសុងនោម ឬចាក់សេរ៉ូម
– ការដាក់ម៉ាស៊ីនជំនួយដង្ហើម
– វិធីព្យាបាលធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ដូចជា ការចាក់ថ្នាំគីមីព្យាបាលជំងឺមហារីក ឬការចាក់ថ្នាំ steroid។
អ្នកជំងឺសម្រាកព្យាបាលនៅពេទ្យ ងាយនឹងឆ្លងបាក់តេរីពីមន្ទីរពេទ្យ ហើយច្រើនតែធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះបាក់តេរីនៅមន្ទីរពេទ្យច្រើនស៊ាំនឹងថ្នាំផ្សះ (Antibiotics)។
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះ មិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺបានទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម មានការពិបាកសម្រាប់គ្រូពេទ្យក្នុងការរកមូលហេតុនៃការឆ្លង។ គ្រូពេទ្យត្រូវវាយតម្លៃពីរោគសញ្ញា ប្រវត្តិជំងឺ វាស់សម្ពាធឈាម និងកម្ដៅរាងកាយ។ ពេទ្យនឹងពិនិត្យរកសញ្ញាជំងឺដែលកើតមានញឹកញាប់ក្នុងពេលឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ដូចជា ជំងឺរលាកសួត រលាកស្រោមខួរក្បាល និងរលាកកោសិកា។
ដើម្បីរកប្រភេទមេរោគដែលឆ្លង ពេទ្យអាចពិនិត្យសារធាតុរាវដូចជា៖
– ទឹកនោម
– ទឹករងៃចេញពីរបួស និងស្បែក
– កំហាក
– ឈាម។
ពេទ្យអាចពិនិត្យគោលិកាឈាម ប្លាកែត និងភ្នាក់ងារបង្កកឈាម។ ករណីពិបាកដកដង្ហើម គ្រូពេទ្យនឹងពិនិត្យរកកម្រិតអុកស៊ីហ្សែន និងកាបូនឌីអុកស៊ីតក្នុងឈាម។ បើសញ្ញាមិនច្បាស់លាស់ គ្រូពេទ្យអាចទាមទារពិនិត្យមើល៖
– កាំរស្មីអ៊ិច
– ស្កែន MRI
– ស្កេន CT
– អេកូសាស្ត្រ
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ជំងឺឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម ប៉ះពាល់ដល់សរីរាង្គ ឬតួនាទីជាលិកា ត្រូវការព្យាបាលជាបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យ។ អ្នកជំងឺជាច្រើន ត្រូវសម្រាកព្យាបាលនៅកន្លែងសង្គ្រោះបន្ទាន់ រហូតដល់ជាសះស្បើយ។
ការព្យាបាលអាស្រ័យលើកត្តាមួយចំនួនដូចជា៖
– កត្តាអាយុ
– ស្ថានភាពសុខភាព
– ការវិវត្តរបស់ជំងឺ
– ភាពស៊ាំនឹងថ្នាំមួយចំនួន
ថ្នាំផ្សះទាមទារប្រើប្រាស់ឲ្យត្រូវនឹងបាក់តេរីបង្កជំងឺ ប៉ុន្តែយើងមិនត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ចេញលទ្ធផលពីមេរោគបង្កនោះទេ។ ការព្យាបាលជំហានដំបូង ត្រូវប្រើថ្នាំផ្សះ អាចសម្លាប់បាក់តេរីបានច្រើនប្រភេទ។ បន្ទាប់ពីស្គាល់អត្តសញ្ញាណបាក់តេរីបង្ក ពេទ្យអាចប្ដូរប្រភេទថ្នាំផ្សះ ដើម្បីឲ្យត្រូវនឹងបាក់តេរីនោះ។
ការបញ្ចូលសេរ៉ូម និងចាក់ថ្នាំតាមសរសៃឈាម នឹងធ្វើឡើងដើម្បីទ្រទ្រង់សម្ពាធឈាម ឬការពារកំណកឈាម។ ក្នុងករណីចាំបាច់ ពេទ្យត្រូវដាក់អុកស៊ីហ្សែន ដើម្បីជំនួយការដកដង្ហើម។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបានដូចជា៖
– ត្រូវទៅជួបគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់ បើសិនអ្នកមានរោគសញ្ញាឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម។ ការប្រើថ្នាំផ្សះទាន់ពេលវេលាអាចជួយបង្ការ ករណីរាលដាលបាក់តេរីចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម។
– ប៉ាម៉ាក់ អាចជួយបង្ការកូនៗពីការឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម តាមរយៈការចាក់វ៉ាក់សាំងឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមកាលកំណត់
បើសិនមានប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ ត្រូវអនុវត្តដូចខាងក្រោម៖
– ហាមជក់បារី
– ហាមប្រើថ្នាំញៀន
– មានរបបអាហារសុខភាព
– ត្រូវហាត់ប្រាណ
– លាងសម្អាតដៃជាប្រចាំ
– នៅឲ្យឆ្ងាយពីអ្នកជំងឺ។
No comments