Enalapril (ឱសថ Enalapril)
១- ថ្នាំ Enalapril ព្យាបាលជំងឺអីខ្លះ?
Enalapril ឱសថស្ថិតក្នុងក្រុមថ្នាំ ACE inhibitors មានប្រសិទ្ធភាពជួយសម្រួលសរសៃឈាម ឈាមរត់បានល្អ និងងាយស្រួលជាងមុន។ ជាថ្នាំប្រើសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺលើសឈាម ជួយកាត់បន្ថយសម្ពាធឈាមជួយ ការពារករណីដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល (Strokes) គាំងបេះដូង និងបញ្ហាតម្រងនោម។ គ្រូពេទ្យ តែងតែប្រើព្យាបាលអ្នកមានជំងឺខ្សោយបេះដូង ជួយការពារបញ្ហាបេះដូងមួយចំនួន ដូចជា ខូចមុខងារថតបេះដូងខាងឆ្វេងផ្នែកខាងក្រោម (Left Ventricular Dysfunction) កុំឲ្យវិវត្តទៅជាជំងឺខ្សោយបេះដូង។
– ការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត៖ ថ្នាំនេះមិនបានរាប់បញ្ចូលក្នុងក្រុមថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាលជាផ្លូវការទេ ប៉ុន្តែគ្រូពេទ្យអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យប្រើបាន មានន័យថា លក្ខខណ្ឌប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រភេទនេះ មានតែគ្រូពេទ្យដែលពិនិត្យ ព្យាបាលជំងឺយើងប៉ុណ្ណោះ អាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះបាន។
Enalapril អាចប្រើជួយការពារតម្រងនោមកុំឲ្យខូចខាតដោយសារជំងឺទឹកនោមផ្អែម។
២- គេប្រើថ្នាំនេះយ៉ាងម៉េច?
ត្រូវលេប Enalapril ជាមួយអាហារក៏បាន ឬពោះទទេ អាស្រ័យលើការណែនាំរបស់វេជ្ជបណ្ឌិត ហើយជាទូទៅ អាចប្រើ ១-២ ដង/ថ្ងៃ។
ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នវាស់កម្រិតប្រើ ជាមួយឧបករណ៍សម្រាប់វាស់ (ស្លាបព្រាថ្នាំ) តែប៉ុណ្ណោះ ហាមវាស់កម្រិតថ្នាំដោយប្រើស្លាបព្រាធម្មតា ព្រោះអាចធ្វើឲ្យកម្រិតថ្នាំមិនត្រឹមត្រូវ។
កម្រិតប្រើថ្នាំ អាស្រ័យលើស្ថានភាពសុខភាព និងលទ្ធផលក្រោយការព្យាបាល និងក្មេងៗ កម្រិតប្រើថ្នាំអាស្រ័យលើទម្ងន់។
សូមប្រើថ្នាំនេះឲ្យបានទៀងទាត់ ដើម្បីទទួលបានប្រសិទ្ធភាពព្យាបាលខ្ពស់ ហើយដើម្បីជួយឲ្យយើងចាំថាលេបរួច ឬមិនទាន់ គួរលេបថ្នាំនៅម៉ោងតែមួយរៀងរាល់ថ្ងៃ។ សំខាន់បំផុតត្រូវបន្តប្រើថ្នាំនេះឲ្យទៀងទាត់ ទោះបីមានអារម្មណ៍ស្ថានភាពជំងឺប្រសើរហើយក្តី។ មនុស្សភាគច្រើនមានសម្ពាធឈាមខ្ពស់មិនមានបង្ហាញអាការៈឈឺចាប់ទេ។
ព្យាបាលករណីឡើងសម្ពាធឈាមខ្ពស់ ត្រូវចំណាយពេល ២-៤ សប្តាហ៍ ទើបអាចទទួលបានប្រសិទ្ធភាពពេញលេញពីថ្នាំនេះ។ ព្យាបាលខ្សោយបេះដូង ត្រូវចំណាយពេលច្រើនសប្តាហ៍ អាចដល់រាប់ខែ ទើបទទួលបានប្រសិទ្ធភាពព្យាបាលពេញលេញ។
ប្រាប់ទៅវេជ្ជបណ្ឌិត បើស្ថានភាពសុខភាពមិនប្រសើរឡើង ឬកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ពិសេសសម្ពាធឈាមកាន់ឡើងខ្ពស់។
៣- រក្សាទុកដោយវិធីណា?
Enalapril អាចរក្សាទុកបានល្អក្នុងបន្ទប់សីតុណ្ហភាពល្មម ចៀសឆ្ងាយពីពន្លឺថ្ងៃ និងសំណើម។ រក្សាថ្នាំកុំឲ្យខូច មិនត្រូវទុកនៅក្នុងបន្ទប់ទឹក ឬទូរទឹកកកទេ។ លើទីផ្សារប្រហែលជាមានថ្នាំម៉ាក Enalapril ផ្សេងគ្នា ហើយការរក្សាទុកក៏ខុសគ្នា។ ហេតុនេះសំខាន់ណាស់ ត្រូវពិនិត្យមើលក្រដាសណែនាំផលិតផលពីការរក្សាទុក ឬសួរឱសថការី។ ដើម្បីសុវត្ថិភាព គួរថែរក្សាទុកថ្នាំគ្រប់ប្រភេទឲ្យឆ្ងាយពីដៃក្មេង និងសត្វចិញ្ចឹម។
ពុំគួរចោលថ្នាំតាមបង្គន់ ឬតាមលូបង្ហូរទឹកទេ លើកលែងតែមានការណែនាំពីគ្រូពេទ្យ។ សំខាន់ណាស់ត្រូវកម្ទេចថ្នាំប្រភេទនេះឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ពេលហួតកាលកំណត់ ឬលែងប្រើ។ ពិភាក្សាជាមួយឱសថការី សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតពីរបៀបកម្ទេចថ្នាំ។
មុនសម្រេចចិត្តលេបថ្នាំ Enalapril ចាំបាច់ត្រូវដឹងអ្វីគួរធ្វើដូចជា៖
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត និងឱសថការី បើយើងមានប្រតិកម្មជាមួយថ្នាំ Enalapril, Benazepril, Captopril, Fosinopril, Lisinopril, Moexipril, Perindopril, Quinapril, Ramipril, Trandolapril ឬថ្នាំផ្សេងៗទៀត។
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត និងឱសថការីរាល់ថ្នាំទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា ពពួកវីតាមីន អាហារបំប៉ន និងឱសថបុរាណដែលអ្នកកំពុងប្រើ។ ត្រូវប្រាកដដែរថាបានប្រាប់ទៅវេជ្ជបណ្ឌិតឬឱសថការី អំពីថ្នាំដែលរៀបរាប់ទាំងនេះមានដូចជា៖ Aspirin និងពពួកថ្នាំ Nonsteroidal anti-inflammatory (NSAID) ពពួកថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម Lithium និងពពួកអាហារបំប៉នដែលមានសារជាតិ ប៉ូតាស្យូមផ្សេងទៀត។ ករណីនេះ វេជ្ជបណ្ឌិតអាចនឹងផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតថ្នាំរបស់អ្នក ឬអាចតាមដានយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នទៅលើផលរំខានរបស់ថ្នាំ។
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត បើយើងធ្លាប់មានជំងឺបេះដូង ឬជំងឺតម្រងនោម ជំងឺ Lopus ជំងឺ Scleroderma ទឹកនោមផ្អែម ឬជំងឺ Angioedema ដែលជាអាលែកហ្ស៊ីម្យ៉ាង នាំឲ្យពិបាកលេប ដកដង្ហើម ឈឺចាប់ ហើមមុខ បំពង់ក អណ្ដាត បបូរមាត់ ភ្នែក ដៃ ជើង កំភួនជើង ឬកជើង។
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត បើយើងមានផែនការយកបេប៊ី ឬកំពុងតែបំបៅដោះអាអូន។
– បើយើងនឹងត្រូវវះកាត់ករណីអ្វីមួយ រាប់បញ្ចូលទាំងវះកាត់បញ្ហាមាត់ធ្មេញ ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត ឬទន្តពេទ្យ យើងកំពុងប្រើប្រាស់ថ្នាំ Enalapril។
– គួរតែដឹងថាអាការៈរាក ក្អួត ផឹកទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់ និងបែកញើសខ្លាំង អាចបណ្ដាលឲ្យធ្លាក់ចុះសម្ពាធឈាម អាចអារម្មណ៍ស្រាលក្បាល និងសន្លប់ជាដើម។
៥- មានសុវត្ថិភាពចំពោះស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងបំបៅដោះកូនទេ?
សូមពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ពីគុណប្រយោជន៍ និងហានិភ័យមុនពេលប្រើថ្នាំ Enalapril ព្រោះជារឿងចាំបាច់យើងត្រូវដឹងមុនសម្រេចចិត្ត។
– អំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ៖ យោងតាមរដ្ឋបាលចំណីអាហារ និងឱសថ នៅអាមេរិក (FDA) ថ្នាំនេះត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ក្នុងបញ្ជីថ្នាំគ្រោះថ្នាក់កម្រិត D សម្រាប់ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ។
ចំណាត់ថ្នាក់កម្រិតគ្រោះថ្នាក់នៃថ្នាំទៅលើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះរបស់ FDA មានដូចខាងក្រោម៖
– A = គ្មានគ្រោះថ្នាក់
– B = គ្មានគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងការសិក្សាមួយចំនួន
– C = អាចមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លះៗ
– D = មានភស្តុតាងជាវិជ្ជមានថាមានគ្រោះថ្នាក់
– X = ហាមប្រើ
– N = មិនមានព័ត៌មាន។
– អំឡុងពេលបំពៅដោះកូន៖ ការសិក្សាទៅលើស្ត្រីកំពុងបំបៅដោះកូន បង្ហាញថា ថ្នាំនេះមានហានិភ័យតិចតួច ទៅលើបេប៊ី អំឡុងពេលម៉ាក់ៗកំពុងបំបៅដោះផង ប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះផង។
សូមស្វែងរកជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ភ្លាម បើមានអាការៈប្រតិកម្មដូចជា កន្ទួលក្រហម ឈឺពោះខ្លាំង ពិបាកដកដង្ហើម ហើមមុខ បបូរមាត់ អណ្ដាត ឬបំពង់ក។
ប្រញាប់ទាក់ទងទៅគ្រូពេទ្យភ្លាម បើមានផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរដូចជា៖
– មានអារម្មណ៍ជិតសន្លប់
– នោមច្រើន ឬតិចជាងធម្មតា ឬគ្មាននោមសោះ
– ហើម ឡើងទម្ងន់លឿន
– ខ្សោយ វង្វេងវង្វាន់ ស្រេកទឹកខ្លាំង មិនឃ្លាន ក្អួត បេះដូងលោតញាប់ ឬអារម្មណ៍ខុសប្រក្រតីនៅក្នុងទ្រូង។
– គ្រុនក្ដៅ រងា ឈឺរាងកាយ មានសញ្ញាផ្ដាសាយ
– ស្បែកស្លេក ងាយមានស្នាម ហូរឈាមខុសធម្មតា
– បេះដូងលោតខ្លាំង ម្តងញាប់ ម្តងយឺត
– កើនឡើងកម្រិតប៉ូតាស្យូម
– ឈឺទ្រូង
– ស្បែក ឬភ្នែកប្រែពណ៌លឿង (Jaundice)។
– ផលរំខានតិចតួចរួមមាន៖ ក្អក បាត់រសជាតិ លែងឃ្លានអាហារ វិលមុខ ងងុយគេង ឈឺក្បាល គេងមិនលក់ ស្ងួតមាត់ ចង្អោរ ក្អួត រាក ទល់លាមក ឬរមាស់ស្បែកតិចៗ ឬចេញកន្ទួលរមាស់។
មនុស្សគ្រប់គ្នា មិនប្រាកដថាមានរោគសញ្ញាដូចគ្នាទាំងអស់ទេ នៅអាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀត ហេតុនេះបើមានចម្ងល់ អាចពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការីបន្ថែម។
Enalapril អាចមានប្រតិកម្មជាមួយថ្នាំផ្សេងទៀត យើងកំពុងប្រើប្រាស់ ជាហេតុនាំឲ្យផ្លាស់ប្ដូរអំពើរបស់ថ្នាំ បង្កើនគ្រោះថ្នាក់ ផលរំខានដល់យើង។ ដើម្បីចៀសវាងអន្តរកម្មពីថ្នាំនេះ គួររក្សាទុកបញ្ជីឈ្មោះថ្នាំទាំងអស់យើងកំពុងប្រើ ទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា និងផលិតផលពីរុក្ខជាតិ យកបញ្ជីនោះទៅឲ្យវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីពិនិត្យមើល។ ដើម្បីសុវត្ថិភាព កុំចាប់ផ្ដើមប្រើ ឬឈប់ប្រើ ផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតថ្នាំដោយគ្មានការណែនាំ និងយល់ព្រមពីវេជ្ជបណ្ឌិតឲ្យសោះ។
ប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត គ្រប់ប្រភេទថ្នាំទាំងអស់យើងបានប្រើ និងចាប់ផ្ដើមប្រើ ឬឈប់ប្រើអំឡុងពេលធ្វើការព្យាបាលជាមួយ ថ្នាំ Enalapril ពិសេសថ្នាំ Lithium ថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម ថ្នាំចាក់ព្យាបាលជំងឺរលាកសន្លាក់ អាហារបំប៉នមានសារធាតុប៉ូតាស្យូម ដូចជា Cytra, Epiklor, K-Lyte, K-Phos, Kaon, Klor-Con ឬ Polycitra ក៏ថ្នាំ Aspirin ពពួកថ្នាំ NSAIDs (non-steroidal anti-inflammatory drugs) ថ្នាំ Ibuprofen (Advil, Motrin) ថ្នាំ Naproxen (Aleve), Celecoxib, Diclofenac, Indomethacin, Meloxicam និងថ្នាំផ្សេងទៀត។
ក្រៅពីថ្នាំរៀបរាប់ខាងលើ នៅមានថ្នាំដទៃទៀត ទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា ពពួកវីតាមីន និង ផលិតផលផលិតចេញពីរុក្ខជាតិ ក៏អាចមានអន្តរអំពើដូចគ្នា។ មិនមែនគ្រប់អន្តរអំពើថ្នាំ ទាំងអស់ត្រូវបានរៀបរាប់នៅក្នុងអត្ថបទណែនាំនេះទេ។
៨- អន្តរកម្មជាមួយអាហារ ឬគ្រឿងស្រវឹង
ថ្នាំ Enalapril អាចមានប្រតិកម្មជាមួយអាហារ ឬស្រា អាចធ្វើឲ្យផ្លាស់ប្ដូរអំពើរបស់ថ្នាំ បង្កើនហានិភ័យ ផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរ។ មុននឹងប្រើថ្នាំនេះ ត្រូវពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការី បើធ្លាប់មានប្រតិកម្មជាមួយអាហារ ឬស្រា។
៩- អន្តរកម្មជាមួយសុខភាព
Enalapril អាចមានអន្តរកម្មជាមួយសុខភាពយើង នាំឲ្យស្ថានភាពសុខភាពកាន់តែដុនដាប ឬអាចផ្លាស់ប្ដូរអំពើថ្នាំទៀតផង។ សំខាន់បំផុត ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត និងឱសថការីបានដឹងពីស្ថានភាពសុខភាពបច្ចុប្បន្នរបស់យើង ពិសេសបើធ្លាប់មានប្រវត្តិប្រតិកម្ម ឬមានជំងឺមួយចំនួនដូចជា៖
– ធ្លាប់កើតជំងឺអាលែកហ្ស៊ី Angioedema ពីមុន ដូចជា ហើមមុខ បបូរមាត់ អណ្ដាត បំពង់ក ដៃ ឬជើង ព្រោះអាចកើនហានិភ័យ កើតឡើងវិញជាថ្មី
– Collagen Vascular Disease (ជំងឺប្រព័ន្ធភាពស៊ាំម៉្យាង) រួមជាមួយជំងឺតម្រងនោម អាចមានហានិភ័យពាក់ព័ន្ធបញ្ហាឈាម
– ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ឬបញ្ហាតម្រងនោម នាំមានហានិភ័យកើនកម្រិតប៉ូតាស្យូមនៅក្នុងរាងកាយឡើងខ្ពស់
– អ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែម ប្រើថ្នាំ Aliskiren (Tektuma ®)
– ជំងឺតំណពូជ (Hereditary) ឬជំងឺអាលែកហ្ស៊ី (Idiopathic angioedema) មិនគួរប្រើថ្នាំនេះទេ
– អេឡិចត្រូលីតមិនគ្រប់គ្រាន់ (កំហាប់សូដ្យូមទាបក្នុងឈាម)
– ជាតិទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់ (បណ្ដាលមកពីខ្វះជាតិទឹក ក្អួត ឬរាក)
– បញ្ហាបេះដូង និងសរសៃឈាម ដូចជា ជំងឺ Aortic Stenosis ជំងឺ Hypertrophic Cardiomyopathy
– ជំងឺតម្រងនោម
– ជំងឺថ្លើម៖ ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ អាចធ្វើឲ្យស្ថានភាពថ្លើមកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
១០- មនុស្សពេញវ័យត្រូវប្រើថ្នាំកម្រិតណា?
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យមានជំងឺលើសសម្ពាធឈាម (Hypertension)
– កម្រិតប្រើដំបូង (ថ្នាំគ្រាប់ ឬសូលុយស្យុង)៖ ៥មិល្លីក្រាម មួយដង/ថ្ងៃ។
– កម្រិតប្រើបន្ថែម (ថ្នាំគ្រាប់ ឬសូលុយស្យុង)៖ ១០-៤០ មិល្លីក្រាម លេបតែម្ដង ឬចែកជា ២ ដង។
– កម្រិតអតិបរមា៖ ៤០មិល្លីក្រាម លេបតែម្ដងក្នុងមួយថ្ងៃ ឬចែកជា ២ដង។
ករណីប្រើថ្នាំ Enalapril រួមជាមួយពពួកថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ២,៥ មិល្លីក្រាម លេបម្ដងក្នុងមួយថ្ងៃ។
– ប្រសិនជាអាច គួរផ្អាកថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម ២-៣ ថ្ងៃ មុនចាប់ផ្ដើមព្យាបាលជាមួយថ្នាំ Enalapril។ បើចាំបាច់ត្រូវការព្យាបាលដោយថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម គួរតែបន្តបន្តិចម្ដងៗ។
– ប្រភេទថ្នាំចាក់៖ ១,២៥-៥ មិល្លីក្រាម ចាក់តាមសរសៃ (IV) លើស ៥នាទី រៀងរាល់ ៦ ម៉ោង។
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យមានជំងឺខ្សោយបេះដូង (Congestive heart failure)
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ២,៥មិល្លីក្រាម លេបម្ដងក្នុងមួយថ្ងៃ។
– កម្រិតប្រើបន្ថែម៖ ២,៥-២០ មិល្លីក្រាម ចែកជា ២ ដង/ថ្ងៃ។
– កម្រិតអតិបរមា៖ ៤០មិល្លីក្រាម ចែកជា ២ ដង/ថ្ងៃ។
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យមានជំងឺ Left ventricular dysfunction (ខូចថតបេះដូងខាងឆ្វេង ផ្នែកខាងក្រោម)
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ២,៥មិល្លីក្រាម លេប ២ ដង/ថ្ងៃ។
– កម្រិតប្រើបន្ថែម៖ ២០មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ ចែកជា ២ ដង/ថ្ងៃ។
១១- ក្មេងត្រូវប្រើកម្រិតណា?
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់ក្មេងៗមានជំងឺលើសសម្ពាធឈាម (Hypertension)
– ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប ឬសូលុយស្យុងផឹក៖ សម្រាប់ក្មេងពីអាយុ ១ខែ ដល់ ១៧ឆ្នាំ។
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ០,០៨ មិលី្លក្រាម/គីឡូ/ថ្ងៃ (អាចកើនដល់ ៥ មិល្លីក្រាម) ចែកជា ១-២ ដង។ កែតម្រូវកម្រិតថ្នាំអាស្រ័យលើលទ្ធផលក្រោយព្យាបាល។
– កម្រិតអតិបរមា៖ កម្រិតដែលធំជាង ០,៥៨ មិលី្លក្រាម/គីឡូ (៤០ មិល្លីក្រាម) មិនធ្លាប់សាកប្រើទៅលើអ្នកជំងឺក្មេងៗនៅឡើយទេ។
១២- មានទម្រង់បែបណាខ្លះ?
– សូលុយស្យុងសម្រាប់ផឹក៖ ១ មិល្លីក្រាម/មិល្លីលីត្រ (១៥០ មិលី្លលីត្រ)
– ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប៖ ២,៥មិល្លីក្រាម ៥មិល្លីក្រាម ១០មិល្លីក្រាម និង ២០ មិល្លីក្រាម។
១៣-ករណីបន្ទាន់ ឬប្រើថ្នាំលើសកម្រិត
សូមទូរសព្ទទៅផ្នែកសង្គ្រោះបន្ទាន់ ១១៩ ឬប្រញាប់ទៅមន្ទីរពេទ្យនៅជិតបំផុត។
១៤-ករណីភ្លេចប្រើថ្នាំ
បើភ្លេចលេបថ្នាំ សូមលេបភ្លាម ប៉ុន្តែបើកៀកពេលត្រូវលេបថ្នាំបន្ទាប់ ត្រូវរំលងថ្នាំភ្លេចនោះ លេបថ្នាំតាមពេលត្រូវលេបបន្តបានហើយ កុំលេបថ្នាំពីរកម្រិតក្នុងពេលតែមួយ។
Enalapril ឱសថស្ថិតក្នុងក្រុមថ្នាំ ACE inhibitors មានប្រសិទ្ធភាពជួយសម្រួលសរសៃឈាម ឈាមរត់បានល្អ និងងាយស្រួលជាងមុន។ ជាថ្នាំប្រើសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺលើសឈាម ជួយកាត់បន្ថយសម្ពាធឈាមជួយ ការពារករណីដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល (Strokes) គាំងបេះដូង និងបញ្ហាតម្រងនោម។ គ្រូពេទ្យ តែងតែប្រើព្យាបាលអ្នកមានជំងឺខ្សោយបេះដូង ជួយការពារបញ្ហាបេះដូងមួយចំនួន ដូចជា ខូចមុខងារថតបេះដូងខាងឆ្វេងផ្នែកខាងក្រោម (Left Ventricular Dysfunction) កុំឲ្យវិវត្តទៅជាជំងឺខ្សោយបេះដូង។
– ការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត៖ ថ្នាំនេះមិនបានរាប់បញ្ចូលក្នុងក្រុមថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាលជាផ្លូវការទេ ប៉ុន្តែគ្រូពេទ្យអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យប្រើបាន មានន័យថា លក្ខខណ្ឌប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រភេទនេះ មានតែគ្រូពេទ្យដែលពិនិត្យ ព្យាបាលជំងឺយើងប៉ុណ្ណោះ អាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះបាន។
Enalapril អាចប្រើជួយការពារតម្រងនោមកុំឲ្យខូចខាតដោយសារជំងឺទឹកនោមផ្អែម។
២- គេប្រើថ្នាំនេះយ៉ាងម៉េច?
ត្រូវលេប Enalapril ជាមួយអាហារក៏បាន ឬពោះទទេ អាស្រ័យលើការណែនាំរបស់វេជ្ជបណ្ឌិត ហើយជាទូទៅ អាចប្រើ ១-២ ដង/ថ្ងៃ។
ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នវាស់កម្រិតប្រើ ជាមួយឧបករណ៍សម្រាប់វាស់ (ស្លាបព្រាថ្នាំ) តែប៉ុណ្ណោះ ហាមវាស់កម្រិតថ្នាំដោយប្រើស្លាបព្រាធម្មតា ព្រោះអាចធ្វើឲ្យកម្រិតថ្នាំមិនត្រឹមត្រូវ។
កម្រិតប្រើថ្នាំ អាស្រ័យលើស្ថានភាពសុខភាព និងលទ្ធផលក្រោយការព្យាបាល និងក្មេងៗ កម្រិតប្រើថ្នាំអាស្រ័យលើទម្ងន់។
សូមប្រើថ្នាំនេះឲ្យបានទៀងទាត់ ដើម្បីទទួលបានប្រសិទ្ធភាពព្យាបាលខ្ពស់ ហើយដើម្បីជួយឲ្យយើងចាំថាលេបរួច ឬមិនទាន់ គួរលេបថ្នាំនៅម៉ោងតែមួយរៀងរាល់ថ្ងៃ។ សំខាន់បំផុតត្រូវបន្តប្រើថ្នាំនេះឲ្យទៀងទាត់ ទោះបីមានអារម្មណ៍ស្ថានភាពជំងឺប្រសើរហើយក្តី។ មនុស្សភាគច្រើនមានសម្ពាធឈាមខ្ពស់មិនមានបង្ហាញអាការៈឈឺចាប់ទេ។
ព្យាបាលករណីឡើងសម្ពាធឈាមខ្ពស់ ត្រូវចំណាយពេល ២-៤ សប្តាហ៍ ទើបអាចទទួលបានប្រសិទ្ធភាពពេញលេញពីថ្នាំនេះ។ ព្យាបាលខ្សោយបេះដូង ត្រូវចំណាយពេលច្រើនសប្តាហ៍ អាចដល់រាប់ខែ ទើបទទួលបានប្រសិទ្ធភាពព្យាបាលពេញលេញ។
ប្រាប់ទៅវេជ្ជបណ្ឌិត បើស្ថានភាពសុខភាពមិនប្រសើរឡើង ឬកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ពិសេសសម្ពាធឈាមកាន់ឡើងខ្ពស់។
៣- រក្សាទុកដោយវិធីណា?
Enalapril អាចរក្សាទុកបានល្អក្នុងបន្ទប់សីតុណ្ហភាពល្មម ចៀសឆ្ងាយពីពន្លឺថ្ងៃ និងសំណើម។ រក្សាថ្នាំកុំឲ្យខូច មិនត្រូវទុកនៅក្នុងបន្ទប់ទឹក ឬទូរទឹកកកទេ។ លើទីផ្សារប្រហែលជាមានថ្នាំម៉ាក Enalapril ផ្សេងគ្នា ហើយការរក្សាទុកក៏ខុសគ្នា។ ហេតុនេះសំខាន់ណាស់ ត្រូវពិនិត្យមើលក្រដាសណែនាំផលិតផលពីការរក្សាទុក ឬសួរឱសថការី។ ដើម្បីសុវត្ថិភាព គួរថែរក្សាទុកថ្នាំគ្រប់ប្រភេទឲ្យឆ្ងាយពីដៃក្មេង និងសត្វចិញ្ចឹម។
ពុំគួរចោលថ្នាំតាមបង្គន់ ឬតាមលូបង្ហូរទឹកទេ លើកលែងតែមានការណែនាំពីគ្រូពេទ្យ។ សំខាន់ណាស់ត្រូវកម្ទេចថ្នាំប្រភេទនេះឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ពេលហួតកាលកំណត់ ឬលែងប្រើ។ ពិភាក្សាជាមួយឱសថការី សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតពីរបៀបកម្ទេចថ្នាំ។
កត្តាគួរប្រុងប្រយ័ត្ន
៤- ត្រូវដឹងអ្វីខ្លះមុនប្រើ?មុនសម្រេចចិត្តលេបថ្នាំ Enalapril ចាំបាច់ត្រូវដឹងអ្វីគួរធ្វើដូចជា៖
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត និងឱសថការី បើយើងមានប្រតិកម្មជាមួយថ្នាំ Enalapril, Benazepril, Captopril, Fosinopril, Lisinopril, Moexipril, Perindopril, Quinapril, Ramipril, Trandolapril ឬថ្នាំផ្សេងៗទៀត។
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត និងឱសថការីរាល់ថ្នាំទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា ពពួកវីតាមីន អាហារបំប៉ន និងឱសថបុរាណដែលអ្នកកំពុងប្រើ។ ត្រូវប្រាកដដែរថាបានប្រាប់ទៅវេជ្ជបណ្ឌិតឬឱសថការី អំពីថ្នាំដែលរៀបរាប់ទាំងនេះមានដូចជា៖ Aspirin និងពពួកថ្នាំ Nonsteroidal anti-inflammatory (NSAID) ពពួកថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម Lithium និងពពួកអាហារបំប៉នដែលមានសារជាតិ ប៉ូតាស្យូមផ្សេងទៀត។ ករណីនេះ វេជ្ជបណ្ឌិតអាចនឹងផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតថ្នាំរបស់អ្នក ឬអាចតាមដានយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នទៅលើផលរំខានរបស់ថ្នាំ។
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត បើយើងធ្លាប់មានជំងឺបេះដូង ឬជំងឺតម្រងនោម ជំងឺ Lopus ជំងឺ Scleroderma ទឹកនោមផ្អែម ឬជំងឺ Angioedema ដែលជាអាលែកហ្ស៊ីម្យ៉ាង នាំឲ្យពិបាកលេប ដកដង្ហើម ឈឺចាប់ ហើមមុខ បំពង់ក អណ្ដាត បបូរមាត់ ភ្នែក ដៃ ជើង កំភួនជើង ឬកជើង។
– ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត បើយើងមានផែនការយកបេប៊ី ឬកំពុងតែបំបៅដោះអាអូន។
– បើយើងនឹងត្រូវវះកាត់ករណីអ្វីមួយ រាប់បញ្ចូលទាំងវះកាត់បញ្ហាមាត់ធ្មេញ ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត ឬទន្តពេទ្យ យើងកំពុងប្រើប្រាស់ថ្នាំ Enalapril។
– គួរតែដឹងថាអាការៈរាក ក្អួត ផឹកទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់ និងបែកញើសខ្លាំង អាចបណ្ដាលឲ្យធ្លាក់ចុះសម្ពាធឈាម អាចអារម្មណ៍ស្រាលក្បាល និងសន្លប់ជាដើម។
៥- មានសុវត្ថិភាពចំពោះស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និងបំបៅដោះកូនទេ?
សូមពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ពីគុណប្រយោជន៍ និងហានិភ័យមុនពេលប្រើថ្នាំ Enalapril ព្រោះជារឿងចាំបាច់យើងត្រូវដឹងមុនសម្រេចចិត្ត។
– អំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ៖ យោងតាមរដ្ឋបាលចំណីអាហារ និងឱសថ នៅអាមេរិក (FDA) ថ្នាំនេះត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ក្នុងបញ្ជីថ្នាំគ្រោះថ្នាក់កម្រិត D សម្រាប់ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ។
ចំណាត់ថ្នាក់កម្រិតគ្រោះថ្នាក់នៃថ្នាំទៅលើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះរបស់ FDA មានដូចខាងក្រោម៖
– A = គ្មានគ្រោះថ្នាក់
– B = គ្មានគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងការសិក្សាមួយចំនួន
– C = អាចមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លះៗ
– D = មានភស្តុតាងជាវិជ្ជមានថាមានគ្រោះថ្នាក់
– X = ហាមប្រើ
– N = មិនមានព័ត៌មាន។
– អំឡុងពេលបំពៅដោះកូន៖ ការសិក្សាទៅលើស្ត្រីកំពុងបំបៅដោះកូន បង្ហាញថា ថ្នាំនេះមានហានិភ័យតិចតួច ទៅលើបេប៊ី អំឡុងពេលម៉ាក់ៗកំពុងបំបៅដោះផង ប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះផង។
ស្វែងយល់ពីផលរំខាន
៦- ផលរំខានមានអ្វីខ្លះ?សូមស្វែងរកជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ភ្លាម បើមានអាការៈប្រតិកម្មដូចជា កន្ទួលក្រហម ឈឺពោះខ្លាំង ពិបាកដកដង្ហើម ហើមមុខ បបូរមាត់ អណ្ដាត ឬបំពង់ក។
ប្រញាប់ទាក់ទងទៅគ្រូពេទ្យភ្លាម បើមានផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរដូចជា៖
– មានអារម្មណ៍ជិតសន្លប់
– នោមច្រើន ឬតិចជាងធម្មតា ឬគ្មាននោមសោះ
– ហើម ឡើងទម្ងន់លឿន
– ខ្សោយ វង្វេងវង្វាន់ ស្រេកទឹកខ្លាំង មិនឃ្លាន ក្អួត បេះដូងលោតញាប់ ឬអារម្មណ៍ខុសប្រក្រតីនៅក្នុងទ្រូង។
– គ្រុនក្ដៅ រងា ឈឺរាងកាយ មានសញ្ញាផ្ដាសាយ
– ស្បែកស្លេក ងាយមានស្នាម ហូរឈាមខុសធម្មតា
– បេះដូងលោតខ្លាំង ម្តងញាប់ ម្តងយឺត
– កើនឡើងកម្រិតប៉ូតាស្យូម
– ឈឺទ្រូង
– ស្បែក ឬភ្នែកប្រែពណ៌លឿង (Jaundice)។
– ផលរំខានតិចតួចរួមមាន៖ ក្អក បាត់រសជាតិ លែងឃ្លានអាហារ វិលមុខ ងងុយគេង ឈឺក្បាល គេងមិនលក់ ស្ងួតមាត់ ចង្អោរ ក្អួត រាក ទល់លាមក ឬរមាស់ស្បែកតិចៗ ឬចេញកន្ទួលរមាស់។
មនុស្សគ្រប់គ្នា មិនប្រាកដថាមានរោគសញ្ញាដូចគ្នាទាំងអស់ទេ នៅអាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀត ហេតុនេះបើមានចម្ងល់ អាចពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការីបន្ថែម។
ស្វែងយល់ពីអន្តរកម្មថ្នាំ
៧- អន្តរកម្មថ្នាំEnalapril អាចមានប្រតិកម្មជាមួយថ្នាំផ្សេងទៀត យើងកំពុងប្រើប្រាស់ ជាហេតុនាំឲ្យផ្លាស់ប្ដូរអំពើរបស់ថ្នាំ បង្កើនគ្រោះថ្នាក់ ផលរំខានដល់យើង។ ដើម្បីចៀសវាងអន្តរកម្មពីថ្នាំនេះ គួររក្សាទុកបញ្ជីឈ្មោះថ្នាំទាំងអស់យើងកំពុងប្រើ ទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា និងផលិតផលពីរុក្ខជាតិ យកបញ្ជីនោះទៅឲ្យវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីពិនិត្យមើល។ ដើម្បីសុវត្ថិភាព កុំចាប់ផ្ដើមប្រើ ឬឈប់ប្រើ ផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតថ្នាំដោយគ្មានការណែនាំ និងយល់ព្រមពីវេជ្ជបណ្ឌិតឲ្យសោះ។
ប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត គ្រប់ប្រភេទថ្នាំទាំងអស់យើងបានប្រើ និងចាប់ផ្ដើមប្រើ ឬឈប់ប្រើអំឡុងពេលធ្វើការព្យាបាលជាមួយ ថ្នាំ Enalapril ពិសេសថ្នាំ Lithium ថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម ថ្នាំចាក់ព្យាបាលជំងឺរលាកសន្លាក់ អាហារបំប៉នមានសារធាតុប៉ូតាស្យូម ដូចជា Cytra, Epiklor, K-Lyte, K-Phos, Kaon, Klor-Con ឬ Polycitra ក៏ថ្នាំ Aspirin ពពួកថ្នាំ NSAIDs (non-steroidal anti-inflammatory drugs) ថ្នាំ Ibuprofen (Advil, Motrin) ថ្នាំ Naproxen (Aleve), Celecoxib, Diclofenac, Indomethacin, Meloxicam និងថ្នាំផ្សេងទៀត។
ក្រៅពីថ្នាំរៀបរាប់ខាងលើ នៅមានថ្នាំដទៃទៀត ទាំងមាន ឬគ្មានវេជ្ជបញ្ជា ពពួកវីតាមីន និង ផលិតផលផលិតចេញពីរុក្ខជាតិ ក៏អាចមានអន្តរអំពើដូចគ្នា។ មិនមែនគ្រប់អន្តរអំពើថ្នាំ ទាំងអស់ត្រូវបានរៀបរាប់នៅក្នុងអត្ថបទណែនាំនេះទេ។
៨- អន្តរកម្មជាមួយអាហារ ឬគ្រឿងស្រវឹង
ថ្នាំ Enalapril អាចមានប្រតិកម្មជាមួយអាហារ ឬស្រា អាចធ្វើឲ្យផ្លាស់ប្ដូរអំពើរបស់ថ្នាំ បង្កើនហានិភ័យ ផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរ។ មុននឹងប្រើថ្នាំនេះ ត្រូវពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការី បើធ្លាប់មានប្រតិកម្មជាមួយអាហារ ឬស្រា។
៩- អន្តរកម្មជាមួយសុខភាព
Enalapril អាចមានអន្តរកម្មជាមួយសុខភាពយើង នាំឲ្យស្ថានភាពសុខភាពកាន់តែដុនដាប ឬអាចផ្លាស់ប្ដូរអំពើថ្នាំទៀតផង។ សំខាន់បំផុត ត្រូវប្រាប់វេជ្ជបណ្ឌិត និងឱសថការីបានដឹងពីស្ថានភាពសុខភាពបច្ចុប្បន្នរបស់យើង ពិសេសបើធ្លាប់មានប្រវត្តិប្រតិកម្ម ឬមានជំងឺមួយចំនួនដូចជា៖
– ធ្លាប់កើតជំងឺអាលែកហ្ស៊ី Angioedema ពីមុន ដូចជា ហើមមុខ បបូរមាត់ អណ្ដាត បំពង់ក ដៃ ឬជើង ព្រោះអាចកើនហានិភ័យ កើតឡើងវិញជាថ្មី
– Collagen Vascular Disease (ជំងឺប្រព័ន្ធភាពស៊ាំម៉្យាង) រួមជាមួយជំងឺតម្រងនោម អាចមានហានិភ័យពាក់ព័ន្ធបញ្ហាឈាម
– ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ឬបញ្ហាតម្រងនោម នាំមានហានិភ័យកើនកម្រិតប៉ូតាស្យូមនៅក្នុងរាងកាយឡើងខ្ពស់
– អ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែម ប្រើថ្នាំ Aliskiren (Tektuma ®)
– ជំងឺតំណពូជ (Hereditary) ឬជំងឺអាលែកហ្ស៊ី (Idiopathic angioedema) មិនគួរប្រើថ្នាំនេះទេ
– អេឡិចត្រូលីតមិនគ្រប់គ្រាន់ (កំហាប់សូដ្យូមទាបក្នុងឈាម)
– ជាតិទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់ (បណ្ដាលមកពីខ្វះជាតិទឹក ក្អួត ឬរាក)
– បញ្ហាបេះដូង និងសរសៃឈាម ដូចជា ជំងឺ Aortic Stenosis ជំងឺ Hypertrophic Cardiomyopathy
– ជំងឺតម្រងនោម
– ជំងឺថ្លើម៖ ត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ អាចធ្វើឲ្យស្ថានភាពថ្លើមកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
ស្វែងយល់ពីកម្រិតថ្នាំ
ព័ត៌មានទាំងនេះ មិនបានរាប់ជាការណែនាំរបស់គ្រូពេទ្យនោះទេ។ ត្រូវតែពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការី មុនពេលចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រភេទនេះ។១០- មនុស្សពេញវ័យត្រូវប្រើថ្នាំកម្រិតណា?
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យមានជំងឺលើសសម្ពាធឈាម (Hypertension)
– កម្រិតប្រើដំបូង (ថ្នាំគ្រាប់ ឬសូលុយស្យុង)៖ ៥មិល្លីក្រាម មួយដង/ថ្ងៃ។
– កម្រិតប្រើបន្ថែម (ថ្នាំគ្រាប់ ឬសូលុយស្យុង)៖ ១០-៤០ មិល្លីក្រាម លេបតែម្ដង ឬចែកជា ២ ដង។
– កម្រិតអតិបរមា៖ ៤០មិល្លីក្រាម លេបតែម្ដងក្នុងមួយថ្ងៃ ឬចែកជា ២ដង។
ករណីប្រើថ្នាំ Enalapril រួមជាមួយពពួកថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ២,៥ មិល្លីក្រាម លេបម្ដងក្នុងមួយថ្ងៃ។
– ប្រសិនជាអាច គួរផ្អាកថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម ២-៣ ថ្ងៃ មុនចាប់ផ្ដើមព្យាបាលជាមួយថ្នាំ Enalapril។ បើចាំបាច់ត្រូវការព្យាបាលដោយថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោម គួរតែបន្តបន្តិចម្ដងៗ។
– ប្រភេទថ្នាំចាក់៖ ១,២៥-៥ មិល្លីក្រាម ចាក់តាមសរសៃ (IV) លើស ៥នាទី រៀងរាល់ ៦ ម៉ោង។
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យមានជំងឺខ្សោយបេះដូង (Congestive heart failure)
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ២,៥មិល្លីក្រាម លេបម្ដងក្នុងមួយថ្ងៃ។
– កម្រិតប្រើបន្ថែម៖ ២,៥-២០ មិល្លីក្រាម ចែកជា ២ ដង/ថ្ងៃ។
– កម្រិតអតិបរមា៖ ៤០មិល្លីក្រាម ចែកជា ២ ដង/ថ្ងៃ។
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យមានជំងឺ Left ventricular dysfunction (ខូចថតបេះដូងខាងឆ្វេង ផ្នែកខាងក្រោម)
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ២,៥មិល្លីក្រាម លេប ២ ដង/ថ្ងៃ។
– កម្រិតប្រើបន្ថែម៖ ២០មិល្លីក្រាម/ថ្ងៃ ចែកជា ២ ដង/ថ្ងៃ។
១១- ក្មេងត្រូវប្រើកម្រិតណា?
កម្រិតប្រើទូទៅសម្រាប់ក្មេងៗមានជំងឺលើសសម្ពាធឈាម (Hypertension)
– ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប ឬសូលុយស្យុងផឹក៖ សម្រាប់ក្មេងពីអាយុ ១ខែ ដល់ ១៧ឆ្នាំ។
– កម្រិតប្រើដំបូង៖ ០,០៨ មិលី្លក្រាម/គីឡូ/ថ្ងៃ (អាចកើនដល់ ៥ មិល្លីក្រាម) ចែកជា ១-២ ដង។ កែតម្រូវកម្រិតថ្នាំអាស្រ័យលើលទ្ធផលក្រោយព្យាបាល។
– កម្រិតអតិបរមា៖ កម្រិតដែលធំជាង ០,៥៨ មិលី្លក្រាម/គីឡូ (៤០ មិល្លីក្រាម) មិនធ្លាប់សាកប្រើទៅលើអ្នកជំងឺក្មេងៗនៅឡើយទេ។
១២- មានទម្រង់បែបណាខ្លះ?
– សូលុយស្យុងសម្រាប់ផឹក៖ ១ មិល្លីក្រាម/មិល្លីលីត្រ (១៥០ មិលី្លលីត្រ)
– ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប៖ ២,៥មិល្លីក្រាម ៥មិល្លីក្រាម ១០មិល្លីក្រាម និង ២០ មិល្លីក្រាម។
១៣-ករណីបន្ទាន់ ឬប្រើថ្នាំលើសកម្រិត
សូមទូរសព្ទទៅផ្នែកសង្គ្រោះបន្ទាន់ ១១៩ ឬប្រញាប់ទៅមន្ទីរពេទ្យនៅជិតបំផុត។
១៤-ករណីភ្លេចប្រើថ្នាំ
បើភ្លេចលេបថ្នាំ សូមលេបភ្លាម ប៉ុន្តែបើកៀកពេលត្រូវលេបថ្នាំបន្ទាប់ ត្រូវរំលងថ្នាំភ្លេចនោះ លេបថ្នាំតាមពេលត្រូវលេបបន្តបានហើយ កុំលេបថ្នាំពីរកម្រិតក្នុងពេលតែមួយ។
No comments